Το πραγματικό δίλημμα

«Μαντίλα ή Κεμάλ», «Μαντίλα ή τανκς στην Τουρκία». Οι χθεσινοί τίτλοι δύο ελληνικών εφημερίδων επιχειρούν να περιγράψουν με λακωνικό τρόπο τη σημερινή κρίση στην Τουρκία. Είναι όμως ακριβείς;

Η πρώτη δήλωση του Ονούρ Οϊμέν, αντιπροέδρου του Ρεπουμπλικανικού Λαϊκού Κόμματος (CΗΡ), αφορούσε πράγματι τη μαντίλα: «Όταν το Συνταγματικό Δικαστήριο απαγορεύει τη μαντίλα στα δημόσια κτίρια και τα πανεπιστήμια, είναι δυνατόν η σύζυγος του αρχηγού του κράτους να τη φορά στο προεδρικό μέγαρο;». Στο ρητορικό αυτό ερώτημα θα μπορούσε να απαντήσει κανείς με πολλούς τρόπους. 1) Ναι, γιατί όχι; 2) Μα δεν έχει πει τίποτα το Συνταγματικό Δικαστήριο για την πρώτη κυρία του κράτους. 3) Μπορεί θαυμάσια να άρει αύριο την απαγόρευση το Συνταγματικό Δικαστήριο, δεν θα είναι δα και η πρώτη φορά που θα προκαλέσει συζητήσεις με μια απόφασή του. Και άλλα παρόμοια. Σύμφωνα με τον Μπασκίν Οράν, καθηγητή Πολιτικών Επιστημών στην Άγκυρα, «είναι φυσιολογικό, σύμφωνα με τις αρχές της κοσμικότητας, να μη φορά μαντίλα μια εκπρόσωπος του κράτους. Ποιο είναι το πρόβλημα, όμως, με μια φοιτήτρια; Ή με τη σύζυγο του αρχηγού του κράτους, που δεν κατέχει κανένα δημόσιο αξίωμα;».

Είναι φανερό ότι το επιχείρημα δεν πολυστέκει. Ο ίδιος ο Οϊμέν, αναγνωρίζοντας ότι το πρόβλημα τελικά δεν είναι η μαντίλα, σπεύδει να συμπληρώσει: «Ακόμη κι αν η σύζυγος του Γκιουλ είχε το κεφάλι ακάλυπτο, πάλι θα ήμασταν αντίθετοι στην εκλογή του, γιατί είναι ανησυχητικό τα τρία μεγαλύτερα κρατικά αξιώματα (Προεδρία της Δημοκρατίας, της κυβέρνησης και της Βουλής) να κατέχονται από άνδρες που προέρχονται από την ισλαμική τάση». Εδώ αρχίζουμε να μπαίνουμε στην ουσία. Θα ήταν πράγματι καλύτερα να είχε προτείνει ο Ερντογάν έναν συναινετικό υποψήφιο, κι ακόμη καλύτερα να είχε φτάσει σε αυτόν τον υποψήφιο ύστερα από γόνιμο διάλογο. Δεν το έπραξε, είτε επειδή έκανε έναν κακό υπολογισμό που οφείλεται στην υπερβολική αλαζονεία του είτε επειδή έχει πράγματι ένα σχέδιο μακράς πνοής για τον εξισλαμισμό της Τουρκίας. Σε κάθε περίπτωση, όμως, ενήργησε με βάση τους κανόνες της δημοκρατίας. Τους ίδιους κανόνες μπορούν να αξιοποιήσουν οι αντίπαλοί του για να υπερασπιστούν τον κοσμικό χαρακτήρα του κράτους όποτε διαπιστώσουν ότι παραβιάζεται ή κινδυνεύει να παραβιαστεί. Το έκαναν ήδη, άλλωστε, διαδηλώνοντας μαζικά στην Άγκυρα και την Κωνσταντινούπολη, χωρίς να τους εμποδίσει κανείς (η Πρωτομαγιά είναι διαφορετική περίπτωση).

Να γιατί πολλοί φιλελεύθεροι Τούρκοι αρνούνται να διαλέξουν ανάμεσα στην κοσμικότητα και τη δημοκρατία, απαιτώντας και τα δύο ταυτοχρόνως. Να γιατί πολλά νεαρά στελέχη του CΗΡ ασκούν σκληρή κριτική στον Ντενίζ Μπαϊκάλ, απαιτώντας να αρχίσει ο εκδημοκρατισμός όλων των πολιτικών κομμάτων, και πρώτα του δικού τους. Να γιατί το πραγματικό δίλημμα δεν είναι ανάμεσα στη μαντίλα και τα τανκς, ούτε ανάμεσα στη μαντίλα και τον Κεμάλ, αλλά ανάμεσα στα τανκς και τη δημοκρατία, ένα σύστημα που μπορεί να έχει πολλά ελαττώματα, αλλά παραμένει το καλύτερο που έχουμε.