Ο Κύβος του Αμβούργου

Κάαμπα: κτίριο κυβικού σχήματος στο κέντρο του μεγάλου τεμένους της Μέκκας, που περικυκλώνεται από τους Μουσουλμάνους κατά το προσκύνημα. Λέγεται ότι κτίστηκε από τον Αδάμ και ανοικοδομήθηκε από τον Αβραάμ. Από τότε, πάντως, έχει αναστηλωθεί πολλές φορές.

Εκπρόσωπος της χώρας του στην Μπιενάλε της Βενετίας, το 2005, ο Γερμανός καλλιτέχνης Γκρέγκορ Σνάιντερ ανέλαβε να κατασκευάσει ένα μικρότερο αδελφάκι της Κάαμπα, που είχε σκοπό να το εγκαταστήσει στην Πλατεία του Αγίου Μάρκου. Αλλά το δημοτικό συμβούλιο της πόλης απέρριψε το σχέδιο, φοβούμενο ότι θα προκαλέσει ή θα προσβάλει τους Μουσουλμάνους. Ο Σνάιντερ κλήθηκε στη συνέχεια να εγκαταστήσει τον μαύρο αλουμινένιο κύβο του σε ένα μουσείο μοντέρνας τέχνης του Βερολίνου, αλλά το σχέδιο χάλασε και πάλι την τελευταία στιγμή με παρέμβαση του γενικού διευθυντή των μουσείων της πόλης, παρ΄ ότι ο κατάλογος του Ηamburger Βahnhof βρισκόταν ήδη στο τυπογραφείο. Τώρα, ο ύψους 14 μέτρων κύβος βρήκε επιτέλους τη θέση του έξω από ένα μουσείο του Αμβούργου, το Ηamburger Κunsthalle, που φιλοξενεί έκθεση προς τιμήν του Ρώσου ζωγράφου Καζίμιρ Μαλέβιτς (1878-1935). «Ταξίδεψα για πρώτη φορά στη Ρωσία το 1971 και από τότε είμαι ερωτευμένος με τον Μαλέβιτς», λέει στη Νιου Γιορκ Τάιμς ο Ουμπέρτους Γκάσνερ, διευθυντής του μουσείου και επιμελητής της έκθεσης. «Το έργο του Μαύρο Τετράγωνο, που φιλοτέχνησε το 1915, είναι για μένα η πεμπτουσία της ριζοσπαστικής σύγχρονης τέχνης». Γύρω από αυτό το έργο περιστρέφεται η έκθεση και σε αυτό παραπέμπει η κατασκευή του Σνάιντερ που δεσπόζει στην είσοδο του λευκού κτιρίου. Ο τίτλος του έργου δεν είναι πια «Κύβος της Βενετίας, 2005», αλλά «Κύβος του Αμβούργου, 2007». Και κανείς Μουσουλμάνος δεν έχει προσβληθεί. Ίσα ίσα, ο Ναντεέμ Ελίας, πρόεδρος του Κεντρικού Συμβουλίου Μουσουλμάνων της Γερμανίας, εξέφρασε την πεποίθησή του ότι το αντίγραφο της Κάαμπα κατασκευάστηκε «με τιμή και αξιοπρέπεια» και ότι η απόρριψή του από τη Βενετία και το Βερολίνο πλήττει τον διάλογο μεταξύ Μουσουλμάνων και Χριστιανών.
Ίσως έτσι να έπρεπε να γίνει. Ίσως ο φυσικός τόπος του Κύβου του Σνάιντερ να είναι πράγματι το Αμβούργο, όπου ζει μια μεγάλη τουρκική και ιρανική κοινότητα και όπου διευθυντής του Περσοσιιτικού Ισλαμικού Κέντρου κατά τη διάρκεια της ιρανικής επανάστασης ήταν ο Μοχάμεντ Χαταμί, μετέπειτα πρόεδρος της χώρας του. Ο Σεγέντ Αμπάς Γκαεμαγκαμί, ο μοναδικός αγιατολάχ της Γερμανίας και νυν διευθυντής του Ισλαμικού Κέντρου, είναι και ο μόνος Μουσουλμάνος της Γερμανίας που τον Ιούνιο του 2005, μετά τις βομβιστικές επιθέσεις του Λονδίνου, εξέδωσε φετφά κατά της τρομοκρατίας. Ίσως λοιπόν αυτός ο κύβος που απορροφά το φως να είναι ένα σύμβολο της συμφιλίωσης. Όπως λέει ο επιμελητής της έκθεσης, τον ίδιο ακριβώς κύβο ήθελε να τον φτιάξει και ο Μαλέβιτς. Τον προόριζε για τον τάφο του Λένιν.