Αρκεί να ξέρει να ακούει

«Κάνουμε το σχολείο που θέλουμε. Εξαρτιόμαστε μονάχα από τον εαυτό μας. Είναι καταπληκτικό». Έινε Λίινανκι, δασκάλα του Δημοτικού στο Αράμπια, ένα από τα 200 σχολεία του Ελσίνκι.

Είναι εννιά το πρωί και η Λίινανκι μαζί με τους άλλους δασκάλους του σχολείου πίνουν καφέ, διαβάζουν εφημερίδες και κουβεντιάζουν τα σχέδια της ημέρας. Κτυπά το κουδούνι και μπαίνουν στις τάξεις, που έχουν το πολύ 16 μαθητές η καθεμιά. Η δημοσιογράφος της Ελ Παΐς θα μπει σε μια τάξη 15χρονων και 16χρονων και θα παρακολουθήσει ένα μάθημα Σουηδικών, που είναι μία από τις επίσημες γλώσσες και τη μιλά το 6% του πληθυσμού. Στη μέση του μαθήματος, ένας από τους μαθητές σηκώνεται όρθιος και λέει ότι βαρέθηκε. «Δεν μ' αρέσει το μάθημα Σουηδικών, γιατί είναι υποχρεωτικό», διαμαρτύρεται. «Σε συγχαίρω γιατί είσαι ειλικρινής», του απαντά η δασκάλα.

Ποιο είναι το μυστικό αυτής της χώρας, που λατρεύει τους δασκάλους της, που δεν ενδιαφέρεται τόσο να έχει υψηλό ποσοστό επιτυχιών όσο χαμηλό ποσοστό αποτυχιών και που την τελευταία δεκαετία καταλαμβάνει σταθερά την πρώτη θέση στις εκθέσεις του ΟΟΣΑ για την ποιότητα της εκπαίδευσης; Με ποιον τρόπο η εκπαίδευση στη χώρα αυτή έγινε ο άξονας γύρω από τον οποίο περιστρέφεται η κοινωνία; «Η Φινλανδία ήταν η πρώτη χώρα στην Ευρώπη, και η δεύτερη στον κόσμο, που επέτρεψε την ψήφο των γυναικών», απαντά ο Γιάρι Γιόκινεν, που εκπροσωπεί τη χώρα του στην Ευρωπαϊκή Ένωση. «Και για τις γυναίκες ήταν ανέκαθεν ξεκάθαρο ότι τα παιδιά τους θα τα πάνε καλύτερα στη ζωή αν μελετήσουν». Ένας άλλος καταλυτικός παράγων ήταν η ανάγκη της Φινλανδίας να απαλλαγεί από τη σουηδική και ρωσική κυριαρχία. Για να το επιτύχει, έδωσε έμφαση στην εκπαίδευση και την εκμάθηση της φινλανδικής ως εργαλείου για την πολιτιστική απελευθέρωση. Τότε δημιουργήθηκαν και τα δημόσια σχολεία, που αντιστοιχούν σήμερα στο 90% του συνόλου.

Στις 10.45 κτυπά το κουδούνι για το διάλειμμα. Το κολατσιό είναι δωρεάν και η διευθύντρια, η Κάισου Κέρκεϊνεν, τρώει στην καντίνα μαζί με τους δασκάλους και τους μαθητές. «Σε αυτό το σχολείο κάνουν κουμάντο οι δάσκαλοι», λέει. «Αυτοί αποφασίζουν πού θα ξοδέψουμε τα χρήματά μας, αυτοί επεξεργάζονται το πρόγραμμα, πηγαίνουν εκδρομή όποτε θέλουν και επιλέγουν ορισμένα από τα βιβλία». Άλλοι ψαρεύουν στον πάγο κατά τη διάρκεια του μαθήματος Φυσικής Ιστορίας, άλλοι επισκέπτονται το μουσείο για το μάθημα Ιστορίας. Η απουσία κατευθυντήριων γραμμών από το υπουργείο τούς κάνει πιο δημιουργικούς. «Ο δάσκαλος δεν χρειάζεται να ξέρει πολλά», σημειώνει η Μάτι Μέρι, καθηγήτρια της Παιδαγωγικής Σχολής του Ελσίνκι. «Πρέπει να ξέρει να ακούει. Πολλές φορές, είναι πιο σημαντικό να ακούς τον μαθητή και να μοιράζεσαι μαζί του τη γνώση. Στη Φινλανδία υπάρχει αλληλοσεβασμός δασκάλων και μαθητών, ο οποίος δεν βασίζεται στην ιεραρχία αλλά στην ισότητα».