Όταν το ποδόσφαιρο σκοτώνει

«Όλα όσα γνωρίζω γύρω από την ηθική και την ευθύνη, τα έχω μάθει από το ποδόσφαιρο». Αυτό είπε κάποτε ο Αλμπέρ Καμύ, που ένα φεγγάρι είχε παίξει τερματοφύλακας στην ποδοσφαιρική ομάδα του Αλγερίου. Απ' αυτή τη φράση πιάστηκαν οι βρετανικές αρχές στα μέσα της δεκαετίας του '80 για να σώσουν το ποδόσφαιρο από τις αρρώστιες του και να το μετατρέψουν σε ένα σύγχρονο άθλημα. Τα μέτρα που πήραν ήταν πολλά και διάφορα: αύξηση της τιμής των εισιτηρίων, αυστηρότερη αστυνόμευση, συγκέντρωση των οπαδών της φιλοξενούμενης ομάδας σε μία εξέδρα, πολλαπλασιασμός των εστιατορίων και των μπαρ κοντά στα γήπεδα. Αλλά η φιλοσοφία τους συμπυκνώνεται στην περίπτωση της Σάντερλαντ, μιας μικρής ομάδας της Βορειοανατολικής Αγγλίας που είχε πέσει θύμα, όπως και οι οπαδοί της, της αποβιομηχάνισης, της ανεργίας, της φτώχειας και της δυστυχίας. Η διοίκηση της ομάδας αποφάσισε να συγκεντρώσει τις οικονομίες της και να τις επενδύσει σε ένα καινούργιο γήπεδο 40.000 θέσεων, που βαφτίστηκε «Το στάδιο του φωτός» και εισήχθη στο χρηματιστήριο. Το παράδειγμά τους ακολούθησε η γειτονική Νιούκαστλ και στη συνέχεια όλες οι μεγάλες ομάδες της χώρας. Το ποδόσφαιρο βελτιώθηκε, η βία μειώθηκε και ο κόσμος γύρισε στα γήπεδα.
Το παράδειγμα της Αγγλίας μελετά σήμερα η Ιταλία, προσπαθώντας να σώσει το δικό της ποδόσφαιρο από τη δολοφονική βία. Στους διανοούμενους στρέφεται, προσπαθώντας να καταλάβει πώς είναι δυνατόν ένας νεαρός να φανατίζεται τόσο πολύ από το ποδόσφαιρο ώστε να φτάνει στο έγκλημα. «Κάθε εβδομάδα», έγραφε το 1982 ο διάσημος ηθολόγος Ντέσμοντ Μόρις στις Φυλές του Ποδοσφαίρου, «οι οπαδοί σκοτώνουν ένα μεγάλο θήραμα και το σύμβολο αυτού του θανάτου είναι το γκολ. Όταν η μπάλα τρυπάει τα δίχτυα είναι σαν να σκότωσε η φυλή ένα τρομακτικό ζώο και όλοι μπορούν να γιορτάσουν ξέφρενα το γεγονός». Με την πάροδο των χρόνων, το «μεγάλο θήραμα» άρχισε να χάνει τον συμβολικό του χαρακτήρα και αποδείχθηκε ότι το ποδόσφαιρο μπορεί να σκοτώσει στ' αλήθεια. Γιατί όμως να συμβαίνει αυτό μονάχα με το ποδόσφαιρο; Σε τι διαφέρουν άραγε οι φυλές του ποδοσφαίρου από τις φυλές του ροκ;
Ο κοινωνιολόγος Αλεσάντρο Νταλ Λάγκο, που έχει γράψει τις Τελετουργίες του Ποδοσφαίρου (Εκδόσεις Mulino), αποδίδει αυτή την ιδιαιτερότητα στο γεγονός ότι με το ποδόσφαιρο ταυτίζεται η νεολαία εδώ κι έναν αιώνα, κάτι που δεν συμβαίνει με καμιά άλλη συλλογική δραστηριότητα. «Το ποδόσφαιρο», λέει στη Στάμπα, «δεν είναι πλέον ένα άθλημα, αλλά ένα θέαμα που περιλαμβάνει το άθλημα και ταυτόχρονα στηρίζει με τα έσοδά του όλα τα άλλα αθλήματα. Μια κοινωνία μέσα στην κοινωνία, με τους δικούς της κανόνες, τις δικές της παράνοιες, τα δικά της συμφέροντα». Αντίθετα με την Αμερική, όπου η κοινωνία είναι πολύ βίαιη και το ποδόσφαιρο λειτουργεί ως αγωνιστικό διάλειμμα, εδώ η κοινωνία είναι λιγότερο βίαιη και το ποδόσφαιρο γίνεται ο προνομιακός τόπος της εκφραστικής βίας - μιας βίας που συχνά παρεκτρέπεται και γίνεται δολοφονική.