Ζήτω το γέλιο!

Μία αριστερή σατιρική εφημερίδα. Μία μήνυση. Μία δημοσκόπηση. Μία σειρά διανοουμένων που εγκαταλείπουν την Ευρώπη επειδή φοβούνται μην πέσουν θύματα του θρησκευτικού φονταμενταλισμού. Δύσκολοι καιροί για την ελευθερία του λόγου.

«Δημόσια εξύβριση ομάδας ανθρώπων εξαιτίας της θρησκείας τους»: αυτή είναι η κατηγορία με την οποία δικάζεται σήμερα και αύριο στο Παρίσι η εβδομαδιαία εφημερίδα Charlie Hebdo, ύστερα από μήνυση που κατέθεσαν η Ένωση Ισλαμικών Οργανώσεων της Γαλλίας και το Μεγάλο Τέμενος του Παρισιού. Αιτία, η αναδημοσίευση τριών σκίτσων με τον προφήτη Μωάμεθ που είχαν πρωτοδημοσιευθεί σε μια δανική εφημερίδα, προκαλώντας μαζικές διαμαρτυρίες μουσουλμάνων που τα θεώρησαν προσβλητικά. Στην πραγματικότητα, σήμερα βρίσκεται στο εδώλιο μια δυτική αξία που λέγεται ελευθερία της έκφρασης. Μεταξύ των μαρτύρων υπεράσπισής της περιλαμβάνονται ο γραμματέας του Σοσιαλιστικού Κόμματος Φρανσουά Ολλάντ, ο κεντρώος υποψήφιος για την προεδρία Φρανσουά Μπαϊρού και η συγγραφέας Τασλίμα Νασρίν από το Μπανγκλαντές, που αναγκάστηκε να φύγει από τη χώρα της επειδή δεχόταν απειλές από τους ισλαμιστές. Πενήντα ακόμη προσωπικότητες υπογράφουν κείμενο υποστήριξης προς την εφημερίδα, εκφράζοντας την ελπίδα το Παρίσι να γίνει «ένα λιμάνι όπου ο λόγος δεν θα παρεμποδίζεται ούτε από δικτατορίες ούτε από τον φονταμενταλισμό».

Η ελευθερία της έκφρασης έχει ασφαλώς όρια: δεν μπορείς να φωνάξεις χωρίς λόγο «φωτιά!» σ' ένα κατάμεστο θέατρο. Αυτά τα όρια, όμως, θεσπίζονται από τις κυβερνήσεις, επικυρώνονται από τα κοινοβούλια και περιλαμβάνονται στα Συντάγματα, δεν αποφασίζονται από θρησκευτικές οργανώσεις. Σε αντίθετη περίπτωση, όπως λέει ο διευθυντής της σατιρικής εφημερίδας Φιλίπ Βαλ, δεν θα είναι πλέον δυνατή η ενασχόληση με θέματα που έχουν προγράψει οι θρησκείες, όπως για παράδειγμα η γενετική. Η υπεράσπιση της ελευθερίας της έκφρασης γίνεται ακόμη πιο επιτακτική σε μια περίοδο που διανοούμενοι σαν τον Ορχάν Παμούκ ή την Αγιαάν Χίρσι Αλί αναγκάζονται να εγκαταλείψουν τις χώρες στις οποίες ζούσαν και να μεταβούν στις Ηνωμένες Πολιτείες επειδή δέχονται απειλές για τη ζωή τους. Θα δεχθεί ένα τέτοιο πλήγμα η Ευρώπη; Σύμφωνα με δημοσκόπηση που δόθηκε χθες στη δημοσιότητα, το 79% των Γάλλων θεωρεί απαράδεκτο να σατιρίζεται δημοσίως μια θρησκεία, ενώ το 51% καταδικάζει ακόμη και την άσκηση κριτικής στις θρησκείες για την επιρροή τους στην κοινωνία! Είναι δυνατόν να επικρατήσουν τέτοιες απόψεις; Μετά την ποινικοποίηση της άρνησης του Ολοκαυτώματος, θα νομιμοποιηθούν και νέες σκανδαλώδεις απαγορεύσεις;

«Ζήτω το γέλιο, κάτω οι δογματισμοί!» αναφωνεί από τη Μοντ ο Μισέλ Ερμάν, καθηγητής Γλωσσολογίας και Ποιητικής στο Πανεπιστήμιο της Bourgogne, υπενθυμίζοντας ότι δεν ζούμε στην εποχή που οι θρησκόληπτοι τα έβαζαν με το θέατρο του Μολιέρου και καταδίκαζαν το γέλιο με το πρόσχημα ότι επισκίαζε τον Θεό. Αυτονόητα πράγματα. Για να επισημάνει αυτά τα αυτονόητα, ο διευθυντής της Λιμπερασιόν ανέθεσε στον Φιλίπ Βαλ τη διεύθυνση του σημερινού φύλλου.