Δευτέρα, Νοεμβρίου 27, 2006

Η μουσική τα λέει όλα



Κουτσομπολιά, κακίες, αποκαλύψεις: η εποχή μας διψά για γαργαλιστικές πληροφορίες γύρω από τους διάσημους, ζώντες και πεθαμένους. Στην περίπτωση της τέχνης, όμως, πόσο μπορεί να βοηθήσει μια βιογραφία, όσο αποκαλυπτική κι αν είναι;

Το τελευταίο μέρος της Έκτης Συμφωνίας του Τσαϊκόφσκι, της λεγόμενης Παθητικής, αποπέμπει μια απέραντη θλίψη. Η αίσθηση αυτή, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι ο συνθέτης πέθανε λίγο μετά την ολοκλήρωση της συμφωνίας, έχει οδηγήσει πολλούς να πιστέψουν την εκδοχή της αυτοκτονίας. Η εικόνα του φτωχού Τσαϊκόφσκι που γράφει νότες σε ένα παγωμένο δωμάτιο της Αγίας Πετρούπολης ενώ σκέπτεται να αφαιρέσει τη ζωή του επηρέασε αποφασιστικά το άκουσμα της μουσικής του. Όπως γράφει όμως ο Ντέηβιντ Μπράουν στο βιβλίο του «Τσαϊκόφσκι: Ο Άνθρωπος και η Μουσική του» (εκδ. Faber), τίποτα τέτοιο δεν έχει αποδειχθεί. Άλλωστε, τραγικό χαρακτήρα δεν έχει μόνο η Παθητική, αλλά και πολλά προηγούμενα έργα του συνθέτη.

Η μελέτη του Μπράουν είναι ένα από τα πέντε βιβλία που κυκλοφόρησαν πρόσφατα για τέσσερις μεγάλους Ρώσους συνθέτες: τον Τσαϊκόφσκι, τον Προκόφιεφ, τον Στραβίνσκι και τον Σοστακόβιτς. Όπως η βιομηχανία του τουρισμού εμπλουτίζεται συνεχώς με καινούργια, όλο και πιο λεπτομερή βιβλία για τα μέρη που «πρέπει» οπωσδήποτε να επισκεφθούμε και τα «δέκα πράγματα» που πρέπει οπωσδήποτε να κάνουμε εκεί, έτσι και η βιομηχανία της τέχνης έχει την τάση να καθοδηγεί τους φιλότεχνους για το πώς πρέπει να δουν έναν πίνακα ή να ακούσουν ένα έργο συμφωνικής μουσικής. Δεν μπορούμε να ακούσουμε πια μια συμφωνία χωρίς να μας πουν υπό ποιες συνθήκες γράφτηκε και ποιο είναι το «νόημά» της. Με τον τρόπο αυτό, όμως, μας προγραμματίζουν να ακούμε με ένα συγκεκριμένο τρόπο. Αν δεν τροφοδοτούμασταν με όλες αυτές τις πληροφορίες, σημειώνει ο Άντριου Κλαρκ στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, θα ήμασταν πιο ανοιχτοί στους ήχους.

Το βιβλίο του Άντονυ Φίλιπς «Σεργκέι Προκόφιεφ: Ημερολόγιο 1907-14» (εκδ. Cornell University Press) περιλαμβάνει συναρπαστικές πληροφορίες για τα παιδικά χρόνια του συνθέτη, όπως η θριαμβευτική αποφοίτησή του από το ωδείο της Αγίας Πετρούπολης, αλλά δεν μπορεί να εξηγήσει γιατί το Πρώτο Κονσέρτο για Πιάνο εντυπωσίασε τόσο πολύ τους δασκάλους του. Ο ίδιος ο Προκόφιεφ πίστευε στην αξία του ημερολογίου του, γι' αυτό και το άφησε στις Ηνωμένες Πολιτείες όταν επέστρεψε στη Σοβιετική Ένωση, το 1936. Ο συμπολίτης του Ιγκόρ Στραβίνσκι αντίθετα, που δεν έκανε το λάθος να επιστρέψει στην πατρίδα του, δεν άφησε ημερολόγιο. Και μερικοί απ' αυτούς που ανέλαβαν να αναλύσουν το έργο του, όπως ο Στήβεν Ουόλς στη «Δεύτερη Εξορία, Γαλλία και Αμερική 1934-1971» (εκδ. Knopf), μάλλον διώχνουν τον αναγνώστη από τη μουσική του Στραβίνσκι παρά τον βοηθούν να την πλησιάσει.

Τα λόγια έχουν ένα όριο, καταλήγει ο μουσικοκριτικός της βρετανικής εφημερίδας. Από ένα σημείο κι έπειτα, η μουσική τα λέει όλα.

6 Comments:

At 27/11/06 1:30 μ.μ., Blogger Αθήναιος said...

Ωραίο άρθρο!

"Αν δεν τροφοδοτούμασταν με όλες αυτές τις πληροφορίες, σημειώνει ο Άντριου Κλαρκ στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, θα ήμασταν πιο ανοιχτοί στους ήχους".

Αυτό δεν αποδεικνύεται. Η λεγόμενη κλασική Μουσική, είναι μια πνευματική δημιουργία άρρηκτα συνδεδεμένη με την εποχή της έτσι, δε βρίσκω άστοχη την εισαγωγική "ξενάγηση" στον κόσμο της. Μάλιστα, μπορεί να σε βοηθήσει να "κολλήσεις" και ν'αγαπήσεις αυτό το είδος η σχέση με το οποίο απαιτεί την επένδυση κάποιου χρόνου για να χτιστεί. Εξάλλου, οι ήχοι έχουν πάντα το τελευταίο λόγο ό,τι και να οσυ πουν για την Ιστορία τους! Θ'ακούσεις κάτι για μια φορά, ίσως από περιέργεια ή για λόγους ακαδημαϊκούς, το αν θα το ξανακούσεις εξαρτάται αποκλειστικώς από το πόσο η Μουσική κατάφερε να μπει μέσα σου.

Είχα την τύχη να μεγαλώσω σε περιβάλλον με καταπληκτικούς γνώστες κλασικής μουσικής, για έναν μάλιστα, έχω γράψει μια μικρή ιστορία στο μπλογκ μου, θα τη λίνκαρα αλλά κάποιοι από τους αναγνώστες αυτού του μπλογκ έχουν αλλεργία απέναντι σε μια συγκεκριμένα ομάδα ανθρώπων, οπότε, ας μην χαλάσουμε τις καρδιές μας Δευτεριάτικα.

 
At 27/11/06 2:33 μ.μ., Blogger Μαύρος Γάτος said...

Η μουσική τα λέει όλα. Αυτό τα λέει όλα.

Στα υπόλοιπα, στα μη-λεγόμενα,είμαι αλλεργικός...

Σ;0))))

 
At 27/11/06 4:22 μ.μ., Blogger Μιχάλης Μητσός said...

Αθήναιε, η προληπτική λογοκρισία είναι χειρότερη από τη λογοκρισία. Εγώ θα ήθελα πολύ να διαβάσω την ιστορία σου.

 
At 27/11/06 9:10 μ.μ., Blogger Μαύρος Γάτος said...

Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

 
At 27/11/06 9:15 μ.μ., Blogger Μαύρος Γάτος said...

Αυτό ακριβώς εννοούσα κι εγώ.

Είμαι αλλεργικός στην προληπτική λογοκρισία. Και στα υπονοούμενα.

 
At 28/11/06 12:17 μ.μ., Blogger Αθήναιος said...

Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home