Αγαπώ, άρα υπάρχω

«Από τον Καρτέσιο μέχρι τον Χέγκελ, η αγάπη βρισκόταν πάντα σε κατώτερη θέση από τη συνείδηση, αντιμετωπιζόταν σχεδόν ως αρρώστια. Κι όμως, κατέχει κεντρική θέση στην έλλογη σκέψη».

Εξήντα ετών σήμερα, καθηγητής στη Σορβόννη και το Σικάγο, ο Ζαν-Λυκ Μαριόν έχει συναναστραφεί κατά καιρούς με τα μεγαλύτερα ονόματα της γαλλικής φιλοσοφίας, όπως είναι ο Ρικέρ, ο Λεβινάς ή ο Ντεριντά. Έχει διατρέξει πολλούς αιώνες της δυτικής σκέψης κι έχει διαπιστώσει με έκπληξη την περιθωριακή θέση που κατείχαν πάντα η επιθυμία, ο έρωτας, το πάθος. Μοναδική εξαίρεση είναι ο Φρόυντ, αλλά κι εκεί η αγάπη αντιμετωπίζεται ως ένα παθολογικό ζήτημα, μια αδυναμία, που πρέπει να εξαφανιστεί μπροστά στον κολοσσό που λέγεται ορθός λόγος. Μα η αγάπη είναι η πιο βαθιά ανθρώπινη επιθυμία, η ανάγκη των ανθρώπων να αγαπούν και να αγαπιούνται αποτελεί τον κοινό τους ορίζοντα και μ' αυτή την έννοια ο ορθός λόγος δεν προηγείται, αλλά έπεται της αγάπης. Η επιθυμία και η υπόσχεση, η εγκατάλειψη και η πίστη, η ζήλεια και το ψέμα, αποκαλύπτουν μια άλλη, ευρύτερη λογική, την ερωτική λογική.

Ο άνθρωπος δεν μπορεί να ζήσει χωρίς την αγάπη, λέει ο Γάλλος φιλόσοφος στη Στάμπα, με αφορμή την ομιλία του στη νεοσύστατη Σχολή Φιλοσοφικής Διαπαιδαγώγησης στο Τορίνο. Το να παραιτηθείς από τη δυνατότητα να αγαπήσεις και να αγαπηθείς αποτελεί έναν «υπερβατικό ευνουχισμό», σε μετατρέπει σε μηχανικό υπολογιστή, σε δαίμονα. Η λογική είναι πάντα η ίδια, είτε αγαπάς τη μητέρα σου, το παιδί σου, τον σύντροφό σου ή τον Θεό. Αλλά όταν πρόκειται για τον έρωτα, είναι αλήθεια ότι υπάρχει μια ισχυρή αντίφαση. Για να ζήσουμε την ολοκληρωτική εμπειρία του ερωτικού φαινομένου, έχουμε ανάγκη από το απόλυτο. Δεν μπορείς να πεις σε μια γυναίκα ότι την αγαπάς για μια ώρα ή για ένα μήνα. Έρωτας σημαίνει αιωνιότητα, κάτι που στην ανθρώπινη διάσταση σημαίνει μια ολόκληρη ζωή. Το ερωτικό φαινόμενο προϋποθέτει μια ολότητα, ο άνθρωπος την έχει ανάγκη, αλλά δεν μπορεί να την προσφέρει. Κι αυτή είναι μια τραγική πλευρά του πεπρωμένου του.

Μπορεί άραγε η αγάπη να γίνει κι ένα εργαλείο για να γίνει καλύτερος ο κόσμος; Ο Μαριόν δεν απαντά σ' αυτή την ερώτηση προκειμένου να διαφυλάξει τη σοβαρότητά του, η πολιτική φιλοσοφία άλλωστε δεν τον απασχόλησε ποτέ. Το ζητούμενο δεν είναι να χρησιμοποιήσουμε την αγάπη, αλλά να πάψουμε να τη φοβόμαστε. Η κοινωνία μας δίνει τεράστια έμφαση στην ασφάλεια κι εμείς φοβόμαστε καθημερινά ότι το αντικείμενο του πόθου μας θα μας εξαπατήσει, θα μας εγκαταλείψει, θα μας χλευάσει. Μα όποιος παραιτείται από την αγάπη επειδή αισθάνεται ανασφάλεια θα καταλήξει να μισήσει τον εαυτό του, αφού αργά ή γρήγορα θα συνειδητοποιήσει ότι αποχωρίστηκε την πιο βαθιά και αυθεντική δύναμη που υπάρχει, την επιθυμία. Και με την επιθυμία συμβιβασμοί δεν γίνονται.