Χρειάζεται φως

Η ιδέα της Μάγκι Κέσουικ Τζενκς ήταν απλή και ταυτόχρονα επαναστατική: θύμα του καρκίνου η ίδια - υπέκυψε τελικά πριν από 11 χρόνια - οραματιζόταν ένα ανεξάρτητο, εναλλακτικό κέντρο όπου οι καρκινοπαθείς θα συναντούσαν συνθήκες τελείως διαφορετικές από εκείνες που επικρατούν στα συνηθισμένα νοσοκομεία. Στο κέντρο αυτό οι γιατροί και οι νοσοκόμες θα χαμογελούσαν. Δεν θα υπήρχαν αποστειρωμένες αίθουσες αναμονής ούτε σκληρές πλαστικές καρέκλες και τσαλακωμένα περιοδικά. Τα μπαλκόνια των δωματίων δεν θα έβλεπαν σε χώρους στάθμευσης αυτοκινήτων.

Ήδη έχουν κατασκευαστεί πέντε-έξι τέτοια κέντρα στην Αγγλία (www. maggiescentres. org). Το τελευταίο εγκαινιάστηκε την περασμένη εβδομάδα από τον υπουργό Οικονομικών Γκόρντον Μπράουν στην εκλογική του περιφέρεια, στο Κιρκάλντι της Σκωτίας. Πρόκειται για το πρώτο κτίριο στην Αγγλία που έχει σχεδιαστεί από μία από τις μεγαλύτερες αρχιτεκτόνισσες της εποχής μας, τη Ζάχα Χαντίντ. Η τελευταία γνώριζε προσωπικά τόσο τη Μάγκι όσο και τον σύζυγό της, τον Τσαρλς Τζενκς, έναν κριτικό τέχνης που όρισε ουσιαστικά τον αρχιτεκτονικό μεταμοντερνισμό. Υιοθέτησε το όραμά τους και παρασύρθηκε από τον ενθουσιασμό τους. Το κέντρο που σχεδίασε απευθύνεται σε έναν νέο κόσμο της ανασφάλειας, ένα μετακαρκινικό κόσμο. Όταν μπαίνεις μέσα, γράφει ο Έντγουιν Χήθκοουτ στους «Φαϊνάνσιαλ Τάιμς», το μαύρο εξωτερικό περίβλημα δίνει τη θέση του σε ένα πιο μαλακό, πιο ρευστό σκηνικό, με τριγωνικά παράθυρα, λευκούς τοίχους λουσμένους στο φως, βεράντες που βλέπουν σε κήπους και μιαν ατμόσφαιρα που θυμίζει τραπέζι της κουζίνας. Είναι ένα αξέχαστο κτίριο, καθόλου προκλητικό και ταυτόχρονα αισθητικά ριζοσπαστικό. Κανείς δεν μπορεί να προβλέψει πώς θα λειτουργήσει όταν αποκτήσει αληθινή ζωή. Αλλά σίγουρα δίνει υποσχέσεις.

Θα μπορούσαν άραγε να ακολουθήσουν αυτό το παράδειγμα όλα τα νοσοκομεία, όπως πρότειναν ορισμένοι κριτικοί; Όχι. Τα «Κέντρα της Μάγκι» είναι απαλλαγμένα από την ασφυκτική γραφειοκρατία που χαρακτηρίζει ακόμη και τα πιο μικρά νοσοκομεία, μπορούν να λειτουργήσουν αυτόνομα χάρη σε δωρεές εθελοντών, αλλά ο ρόλος τους είναι να συμπληρώνουν, όχι να υποκαθιστούν τα συμβατικά νοσοκομεία. Παρέχουν υπηρεσίες που το Εθνικό Σύστημα Υγείας δεν θα μπορούσε ποτέ να παράσχει. Ο στόχος τους είναι να προσφέρουν μια κουλτούρα αυτοεξυπηρέτησης, να αποτελούν ένα καταφύγιο για όσους νιώθουν απομονωμένοι, απογοητευμένοι και αβοήθητοι. Η αρχιτεκτονική μπορεί να κάνει τη ζωή μας πιο ευχάριστη - αλλά όχι και να μας θεραπεύσει. Τα νοσοκομεία στα οποία περνάμε τις πιο τραγικές και πιο ευχάριστες στιγμές της ζωής μας, οι χώροι όπου γεννιόμαστε, βλέπουμε τα αγαπημένα μας πρόσωπα να πεθαίνουν και επισκεπτόμαστε όλο και περισσότερο όσο μεγαλώνουμε, έχουν περιορισμένες αισθητικές δυνατότητες.

Αλλά ο καρκίνος είναι κάτι διαφορετικό, πάνω και πέρα απ' όλα αυτά. Χρειάζεται φως για να αντισταθμίσεις κάπως το σκοτάδι.