Μπαίνει η φτώχεια στο μουσείο;

«Ας χρησιμοποιήσουμε την ιστορική ευκαιρία αυτής της συνόδου για να βάλουμε τη φτώχεια στο μουσείο. Είμαστε ήδη 100 εκατομμύρια. Ελπίζω πως όσοι αμφέβαλλαν για μας θα είναι πλέον στο πλευρό μας».

Με αυτά τα λόγια άνοιξε χθες ο Μουχάμαντ Γιουνούς τη διεθνή σύνοδο που γίνεται στο Χάλιφαξ του Καναδά για τις μικρο-πιστώσεις. Η επαναστατική αυτή ιδέα ανήκει σ' εκείνον, τον «τραπεζίτη των φτωχών», γι' αυτήν άλλωστε του απονεμήθηκε φέτος το Νόμπελ Ειρήνης. Ο αριθμός που παρέθεσε είναι, βέβαια, υπερβολικός: ο στόχος που τέθηκε το 1997 στην Ουάσινγκτον, να φτάσουν μέσα σε μια δεκαετία τα 100 εκατομμύρια οι δικαιούχοι μικρών δανείων (γύρω στα 100 δολάρια) ώστε να μπορέσουν έτσι να στήσουν μια δουλειά, δεν έχει εκπληρωθεί. Ούτε μπαίνει εύκολα η φτώχεια στο μουσείο. Σύμφωνα με εκτιμήσεις των ειδικών, 1 έως 1,2 δισεκατομμύρια άνθρωποι ζουν σήμερα με λιγότερο από ένα δολάριο την ημέρα, ιδίως στην Ασία. Όμως έχει γίνει μια αρχή. Μόνο η τράπεζα του Γιουνούς, η περίφημη Γκραμίν, έχει χορηγήσει τα τριάντα τελευταία χρόνια μικρο-δάνειο σε 6,6 εκατομμύρια ανθρώπους, στη συντριπτική τους πλειονότητα γυναίκες, που καταφέρνουν έτσι και τη χειραφέτησή τους. Δεν είναι τυχαίο λοιπόν ότι στη σύνοδο του Χάλιφαξ λαμβάνουν μέρος χιλιάδες σύνεδροι, μεταξύ των οποίων και εκπρόσωποι του Ιδρύματος Γκέιτς.

Δεν συμφωνούν όμως όλοι με τη φιλανθρωπική προσέγγιση του οραματιστή από το Μπανγκλαντές. «Για τον Γιουνούς η πίστωση είναι ανθρώπινο δικαίωμα, αλλά εγώ δεν το πιστεύω, για μένα ανθρώπινα δικαιώματα είναι η ευκαιρία, η εκπαίδευση», λέει στο περιοδικό Νιου Γιόρκερ ο Κάρλος Λαμπάρτε, πρόεδρος του μεγαλύτερου δικτύου μικρο-χρηματοδοτήσεων (σύμφωνα με τον όρο που προτιμούν) στη Λατινική Αμερική που ονομάζεται Compartamos. «Είναι γελοίο να λέμε ότι θα βάλουμε τη φτώχεια στο μουσείο, η φτώχεια βρίσκεται μαζί μας από την αρχαία Ελλάδα μέχρι σήμερα και δεν πρόκειται να μας αφήσει ποτέ», συνηγορεί και ο Σ.Π. Τσάιτινγκερ, παλιό ηγετικό στέλεχος της γενιάς του '68 στη Γερμανία και σήμερα διευθυντής ενός άλλου τραπεζικού δικτύου που ονομάζεται ProCredit Holding. Για τους ανθρώπους αυτούς, οι μικρο-πιστώσεις δεν πρέπει να απευθύνονται στους πολύ φτωχούς, που απλώς φορτώνονται με υποχρεώσεις, αλλά στους λιγότερο φτωχούς. Η προσέγγιση του Γιουνούς, λένε, εξυπηρετεί το στάτους κβο, αφού συγκαλύπτει το πρόβλημα της φτώχειας κάνοντας τις ζωές των φτωχών πιο ανεκτές. Για να πετύχει ένα σύστημα δανειοδότησης, πρέπει να παρουσιάζει κέρδη. Τα υπόλοιπα είναι για τους αφελείς.

«Κανείς δεν τους είπε να μη βγάζουν χρήματα», απαντά ο Γιουνούς. «Αλλά πρέπει να τα βγάλουν από τους φτωχούς; Ας τους αφήσουν να σταθούν πρώτα στα πόδια τους κι ύστερα ας τους αρμέξουν». Η διαμάχη είναι βαθιά, αφορά την ουσία του καπιταλισμού, έχει να κάνει με το αν οι απόβλητοι δικαιούνται κι αυτοί μια θέση στον πλανήτη.