Στο χείλος του ηφαιστείου

Η ιστορία χαρακτηρίζεται από την τραγική αναγκαιότητα να πολεμά τη βαρβαρότητα με βάρβαρα μέσα. Ποιος είναι όμως τελικά ο βάρβαρος; Ο Τίτο ή ο Στάλιν; Ο Νέλσων ή ο Βοναπάρτης;

Η εποχή μας μου θυμίζει το τέλος του αρχαίου κόσμου, με τη διαφορά ότι τότε υπήρχε ο χριστιανισμός, που μπόρεσε να ενώσει και πάλι τους ανθρώπους. Κάποια στιγμή πιστέψαμε ότι τον ρόλο αυτό θα μπορούσε να τον παίξει ο σοσιαλισμός με την κλασική έννοια, αλλά διαψευστήκαμε, και το πρόβλημα σήμερα είναι παγκόσμιο. Κοιτάξτε τι γίνεται με τους μετανάστες που προσπαθούν να φτάσουν στην Ευρώπη. Πριν από δέκα χρόνια βρίσκονταν σε χειρότερη κατάσταση, αλλά δεν έφταναν στην Ευρώπη γιατί δεν ήξεραν ότι μπορούσαν να το κάνουν. Δεν περνούσε ποτέ από τη φαντασία τους κάτι τέτοιο. Το πρόβλημα θα αποκτήσει εφιαλτικές διαστάσεις όταν ο αριθμός των ανθρώπων αυτών γίνει τόσο μεγάλος, που δεν θα μπορούμε πια να τον διαχειριστούμε. Φοβάμαι ότι βρισκόμαστε στο χείλος του ηφαιστείου, ότι κάποια στιγμή όλα θα τιναχτούν στον αέρα.

Έχει ξεπεραστεί άραγε η έννοια της πατρίδας; Η απάντηση είναι θετική, μόνο αν θεωρούμε την πατρίδα μια θεότητα αντίθετη προς τις άλλες. Αν όμως με τη λέξη «πατρίδα» εννοούμε την αναγνώριση μιας συγκεκριμένης ταυτότητας, εγώ αισθάνομαι Ιταλός. Αυτό που χρειάζεται σήμερα, όπως έχει πει ο Πρέντραγκ Ματβέγεβιτς, είναι μια κοσμική στάση απέναντι στο έθνος. Με άλλα λόγια, να βιώνουμε τις αξίες μας με παθιασμένο αλλά σχετικό τρόπο. Να αγαπάμε το σπίτι μας χωρίς να το μετατρέπουμε σε είδωλο. Και να δεχόμαστε όλες τις κουλτούρες, καθορίζοντας όμως ορισμένες αρχές που θα είναι αδιαπραγμάτευτες. Πριν από δύο ή τρία χρόνια, στο Μιλάνο, κάποιοι μουσουλμάνοι γονείς είχαν ζητήσει τα παιδιά τους να φοιτήσουν σε μια τάξη αποκλειστικά για μουσουλμάνους και οι σχολικές αρχές το δέχθηκαν. Είχα γράψει τότε ένα πολύ σκληρό άρθρο. Αν, όταν τα παιδιά μου ήταν μικρά, είχα ζητήσει να φοιτήσουν σε μια τάξη αποκλειστικά για καθολικούς, ο διευθυντής του σχολείου θα με είχε πετάξει έξω.

Σας παραξενεύει ότι σέβομαι, εποχή που είναι, την ιδέα του Θεού. Μα ο Θεός δεν έχει καμιά σχέση με τους φονταμενταλισμούς, είτε μιλάμε για το ισλάμ είτε για οτιδήποτε άλλο. Το πρόβλημα δεν είναι τόσο αν υπάρχει ή όχι η πίστη στον Θεό, αλλά αν η ιδέα του Θεού είναι ισχυρή και δίνει νόημα στη ζωή, ή παράλογη. Εγώ αισθάνομαι με δύναμη την ιδέα του Θεού. Και αυτό που με εκφράζει περισσότερο τον τελευταίο καιρό είναι ο ιουδαϊσμός, ιδιαίτερα ο εβραϊκός χασιδισμός, που χαρακτηρίζεται από εμπιστοσύνη και ασέβεια.

(Από συνέντευξη που έδωσε ο Ιταλός συγγραφέας Κλάουντιο Μάγκρις στην Ελ Παΐς, με αφορμή την έκδοση στα ισπανικά του τελευταίου του βιβλίου που τιτλοφορείται «Στα τυφλά»)