Ο μύθος του κομμουνισμού

Μέχρι το τέλος της ζωής του, η εκτέλεση του Ίμρε Νάγκι και των συνεργατών του θα στοίχειωνε τις νύχτες του Γιάνος Καντάρ. «Δεν το ήθελα, δεν το ήθελα», έλεγε. Ήξερε όμως ότι εκείνος τον είχε παραδώσει στους εκτελεστές του.

Όταν ξέσπασε η εξέγερση ο Φρανσουά Φετό βρισκόταν στο Παρίσι, όπου δούλευε για το Γαλλικό Πρακτορείο. Ζήτησε αμέσως να τον στείλουν στη Βουδαπέστη, την οποία είχε αναγκαστεί να εγκαταλείψει δεκαοκτώ χρόνια νωρίτερα λόγω των πολιτικών του πεποιθήσεων και της εβραϊκής του καταγωγής. Αλλά δεν γινόταν, έπρεπε να βρίσκεται κάποιος στο Παρίσι για να επεξεργάζεται τις πληροφορίες και τις αντιδράσεις που έρχονταν από παντού, ιδιαίτερα από τη Μόσχα και το Πεκίνο. Η σοβιετική προπαγάνδα ήταν τότε πολύ ισχυρή, αλλά και ο Φετό ήταν έμπειρος, δούλευε χωρίς διακοπή και τα ρεπορτάζ του έπεισαν πολλούς διανοούμενους που ανήκαν στο κόμμα να παραδώσουν την ταυτότητά τους. Με τον Σαρτρ και την ντε Μπωβουάρ ήταν πιο δύσκολο· μια μέρα τους κάλεσε στο σπίτι του και κουβέντιαζε μαζί τους μέχρι το χάραμα, στο τέλος τους έπεισε κι αυτούς.

Όπως λέει στο περιοδικό «Λ'Εξπρές» ο Γάλλος ιστορικός, που γεννήθηκε στη Ναγκικανίτσα της νότιας Ουγγαρίας, η ουγγρική εξέγερση άρχισε ουσιαστικά στις 5 Μαρτίου του 1953, με τον θάνατο του Στάλιν. Τρεις μήνες αργότερα η σοβιετική ηγεσία θα αιφνιδίαζε την Ουγγαρία αναγκάζοντας τον Ματίας Ρακόζι, έμπιστο του Στάλιν, να μοιραστεί την εξουσία με τον Ίμρε Νάγκι, που ήταν γνωστός και αγαπητός σε όλους αφού ως υπουργός Γεωργίας είχε πραγματοποιήσει μια γενναία αγροτική μεταρρύθμιση. Στη συνέχεια, και ενώ ο Χρουστσώφ ενορχήστρωνε την πολιτική της ειρηνικής συνύπαρξης με τη Δύση και ταξίδευε στη Γιουγκοσλαβία για να συμφιλιωθεί με τον Τίτο, ο Ρακόζι κατάφερε να ξαναπάρει την πρωτοβουλία των κινήσεων. Κι όταν οι αντιδράσεις εναντίον του κορυφώθηκαν και άρχισαν να ζητούν την απομάκρυνσή του ακόμη και στελέχη του κόμματος, η Μόσχα διέπραξε ένα μοιραίο λάθος: τοποθέτησε στη θέση του έναν ακόμη χειρότερο κομμουνιστή, τον Έρνο Γκερό. Αυτός πυροδότησε την εξέγερση, αποκαλώντας «φασίστες» και «αντεπαναστάτες» τους διαδηλωτές που ζητούσαν πρόσβαση στο ραδιόφωνο. Αυτός ζήτησε στη συνέχεια την παρέμβαση του Κόκκινου Στρατού. Η εξέγερση, που είχε ώς τότε στόχο το Ουγγρικό Κομμουνιστικό Κόμμα, έλαβε αμέσως αντισοβιετικό χαρακτήρα.

Η συνέχεια είναι γνωστή. Ο Νάγκι δεν έπαιξε το παιχνίδι των Σοβιετικών και η ευθυγράμμισή του με τους διαδηλωτές υπέρ της κοινοβουλευτικής δημοκρατίας θεωρήθηκε από τη Μόσχα υπέρβαση της «κόκκινης γραμμής». Υπέρ της ένοπλης επέμβασης τάχθηκαν όλοι οι ηγέτες των «αδελφών κομμάτων», ακόμη και ο Τίτο, που δεν μπορούσε βέβαια να δεχθεί τον πολυκομματισμό και τις ελεύθερες εκλογές. Ο Καντάρ, που διαδέχθηκε τον Γκερό, ανέλαβε να κάνει τη βρώμικη δουλειά. Ο μύθος του κομμουνισμού είχε καταρρεύσει.