Το πορτοκάλι του Μότσαρτ

Το ταξίδι από τη Βιέννα στην Πράγα δεν κρατά σήμερα πάνω από μια ώρα με το αεροπλάνο. Κάποτε, όμως, κρατούσε μερικές εβδομάδες αν το έκανες με τα πόδια, και μερικές μέρες αν το έκανες με άμαξα.

Μια τέτοια άμαξα με τρία άλογα οδηγούσε το φθινόπωρο του 1787 τον Μότσαρτ και τη σύζυγό του στην Πράγα, όπου ο συνθέτης θα διηύθυνε τον Δον Τζιοβάνι. Σ'ένα διάλειμμα του ταξιδιού, ο Μότσαρτ κατέβηκε να ξεμουδιάσει και είδε μια όμορφη πορτοκαλιά στον κήπο ενός πύργου. Παρακινημένος από μια παρόρμηση και μια ανάμνηση, έκοψε τότε ένα πορτοκάλι. Αλλά την ώρα που ετοιμαζόταν να το δοκιμάσει, τον είδε ο κηπουρός και φώναξε τον ιδιοκτήτη. Εκείνος, ένας αριστοκράτης, έβαλε τις φωνές: τα φρούτα της συγκεκριμένης πορτοκαλιάς προορίζονταν για τους αρραβώνες που θα γίνονταν εκείνη την ημέρα στο παλάτι. Ο Μότσαρτ θα την είχε άσχημα αν δεν επενέβαινε η γυναίκα του ιδιοκτήτη, που αναγνώρισε στο πρόσωπο του κλέφτη τον μουσικό που λάτρευε και έπεισε τον άνδρα της, αντί να τον καταγγείλει στις αρχές, να τον καλέσει στη γιορτή.

Όλοι ήταν χαρούμενοι, εκτός από τον ιδιοκτήτη, που εξακολουθούσε να παραπονιέται για την ανασφάλεια και την έλλειψη σεβασμού προς την ατομική ιδιοκτησία εκείνη την επαναστατική εποχή. Ο Μότσαρτ ανέλαβε τότε να εξηγήσει γιατί έκλεψε το πορτοκάλι. Η παρόρμηση είχε σχέση με το όμορφο θέαμα και τον χυμό που υποσχόταν το λαχταριστό φρούτο. Η ανάμνηση ήταν από ένα παλιό ταξίδι του στη Νάπολι: o νεαρός Βόλφγκανγκ, που είχε ήδη καταπλήξει τη μισή Ευρώπη με το ταλέντο του, έτυχε σε μια γιορτή στην παραλία. Σε μια στιγμή, μερικά κορίτσια άρχισαν τον πορτοκαλοπόλεμο. Μεγαλωμένος σ' ένα κλίμα ηθικού πουριτανισμού στο Σάλτσμπουργκ, ο Μότσαρτ σκέφτηκε τότε πως δεν είχε ξαναδεί ποτέ του ένα θέαμα τόσο ερωτικό.

Η γιορτή στο παλάτι συνεχιζόταν, τα κορίτσια ήταν γοητευμένα από τον Μότσαρτ, ακόμη κι ο ιδιοκτήτης είχε χαλαρώσει, όταν ο Μότσαρτ κάθισε να παίξει μερικά κομμάτια από το έργο που θα παρουσίαζε στην Πράγα. Όλοι ήταν υπερήφανοι που άκουγαν σε παγκόσμια πρώτη εκείνη την ουράνια μουσική. Όλοι ήταν ευτυχισμένοι, εκτός από το κορίτσι που αρραβωνιαζόταν. Η Ευγενία ήταν η μόνη που διέγνωσε την τραγική διάσταση εκείνης της όπερας, όπου ο συνθέτης αποτύπωνε το προαίσθημα του θανάτου που θα ερχόταν πρόωρα τέσσερα χρόνια αργότερα. Μα ήταν μονάχα μια στιγμή, η γιορτή συνεχίστηκε, ο αποχαιρετισμός του ζευγαριού ήταν ενθουσιώδης, όπως ενθουσιώδης θα ήταν και η υποδοχή της όπερας στην πρωτεύουσα της Βοημίας. Το επεισόδιο το διηγείται ο Έντουαρντ Μέρικε στο βιβλίο του «Ο Μότσαρτ στον δρόμο για την Πράγα» (εκδ. Καστανιώτη). Κι όπως γράφει ο Ισπανός φιλόσοφος Ραφαέλ Αργκουγιόλ στην Ελ Παΐς, στον φανατισμό που προκάλεσαν τα κομμένα κεφάλια του Ιδομενέα εκείνο το κομμένο πορτοκάλι είναι ίσως το καλύτερο αντίδοτο. Εκεί βρίσκεται όλος ο χυμός.