Tότε το μέλλον ήταν καλύτερο

«Τίποτε δεν είναι σημαντικότερο από το να μάθουμε να σκεφτόμαστε ανεμπόδιστα και βαθιά. H βαθιά σκέψη κάνει και τα μεγάλα πρόσωπα». Μπέρτολτ Μπρεχτ

Υπάρχουν ασφαλώς μεγάλες διαφορές ανάμεσα στην εποχή μας και την περίοδο του Μεσοπολέμου. Έχουμε δημιουργήσει ένα τείχος που μας προστατεύει από τις βόμβες και τους σεισμούς, έναν ψυκτικό μηχανισμό που μας δημιουργεί την ψευδαίσθηση ότι δεν καιγόμαστε από τη λάβα των ηφαιστείων. Όμως τα ηφαίστεια υπάρχουν, άλλα έχουν εκραγεί και άλλα ετοιμάζονται, κάτω από το εύθραυστο περίβλημα της ασφάλειας διακρίνονται εύκολα ο φόβος και η σύγχυση. Ζούμε καλύτερα από τις προηγούμενες γενιές, αλλά φοβόμαστε περισσότερο από εκείνες για το μέλλον των παιδιών μας. Όπως έλεγε ο μεγάλος ηθοποιός του καμπαρέ Καρλ Βάλεντιν, «τότε το μέλλον ήταν πολύ καλύτερο».

Ο λαμπρότερος ίσως μαθητής του Βάλεντιν, γράφει ο Κλάουντιο Μάγκρις στην Κοριέρε ντέλα Σέρα, ήταν ένας άνθρωπος που πρωταγωνίστησε για πολλές δεκαετίες στο θέατρο και τη λογοτεχνία όχι μόνο της πατρίδας του αλλά όλου του κόσμου. Δεν ήταν ιδιαίτερα συμπαθής. Ήταν εγωκεντρικός, οι σχέσεις του με τους ανθρώπους βασίζονταν στην αρχή «χρησιμοποίησέ τους και πέτα τους». Οι βιογράφοι του λένε ότι δεν του άρεσε και τόσο το νερό και το σαπούνι, γεγονός που έκανε τις εκάστοτε ερωμένες του να διαμαρτύρονται. Και τα ποιήματά του για το αλάθητο του Κομμουνιστικού Κόμματος και τα εκατό του μάτια που παρακολουθούν τα πάντα δεν τα αποκήρυξε ποτέ. Θα έλεγε κανείς ότι ο κόσμος τιμά αυτές τις ημέρες τη μνήμη του Μπέρτολτ Μπρεχτ (για τα 50 χρόνια από τον θάνατό του, το θρυλικό Berliner Ensemble φιλοξενεί αυτές τις τρεις εβδομάδες παραστάσεις, συναυλίες και εκθέσεις) παρά τη φορτισμένη του σχέση με την πολιτική. Λάθος: ο συγγραφέας της «Όπερας της πεντάρας» επιστρέφει και θα επιστρέφει πάντα, χάρις στον πολιτικό χαρακτήρα του έργου του.

Κι αυτό - σημειώνει ο Μάγκρις - επειδή ήταν ένας ποιητής που κοίταξε κατά πρόσωπο, κατανόησε και εξέφρασε με ιδιαίτερη δύναμη τα δεινά και τις ελπίδες του αιώνα, τις αντιφάσεις του, τους δεσμούς ανάμεσα στην Ιστορία, τις κοινωνικές σχέσεις και την ατομική δυναμική. Ήταν ένας από τους λίγους κλασικούς που συμφιλίωσε την ορθολογιστική κατανόηση του κόσμου με την ελεύθερη και αχαλίνωτη φαντασία που επανεφευρίσκει τον κόσμο. Ακούραστος υπερασπιστής της προόδου, δεν δίστασε να καταγγείλει τις καταστροφικές της παρεκκλίσεις. H μαρξιστική του παιδεία μπορεί να τον παρέσυρε σε υπερβολές, του επέτρεψε όμως να έλθει σε άμεση επαφή με την κοινωνική πραγματικότητα. Κι είναι ένας από τους λίγους ποιητές που, μισόν αιώνα μετά τον θάνατό του, απαγγέλλουμε τους στίχους του σαν να τραγουδάμε ένα αγαπημένο μας τραγούδι.