Στα βήματα του Mπουλγκάκοφ

Κάτι περίεργο συμβαίνει τον τελευταίο καιρό στη Μόσχα. Όταν πέφτει η νύχτα, και οι τελευταίοι ερωτευμένοι εγκαταλείπουν τα παγκάκια για να πάει ο καθένας στο σπίτι του, εμφανίζεται στους δρόμους μια περίεργη ομάδα ανθρώπων, κάθε μέρα διαφορετική, που μιλάει όμως πάντα για το ίδιο θέμα: ένα γάτο κι ένα γραφειοκράτη. Ο γάτος λέγεται Βεεμώθ, ο γραφειοκράτης Μπερλιόζ, και «έζησαν» σ' αυτή την πόλη πριν από εβδομήντα χρόνια.

Τη νύχτα - λέει ο Νικολάι Γκολούμπεφ, διευθυντής του Μουσείου Μπουλγκάκοφ - οι θόρυβοι της πόλης σβήνουν και η ατμόσφαιρα της παλιάς Μόσχας αναβιώνει πιο εύκολα. Τη νύχτα μπορείς επιτέλους να ασχοληθείς με τον εαυτό σου, αλλά μέχρι τώρα όλα τα μουσεία ήταν κλειστά και τα μόνα μέρη στα οποία μπορούσες να καταφύγεις ήταν τα στριπτηζάδικα. Την εποχή που ζούσε ο Μπουλγκάκοφ (τις δεκαετίες του '20 και του '30), η νύχτα ήταν μια ιδιαίτερα έντονη περίοδος, αφού τότε εισέβαλλε η αστυνομία στα σπίτια κι έπαιρνε μαζί της τους διαφωνούντες. Ο ίδιος ο συγγραφέας του «Μαιτρ και η Μαργαρίτα», όπου πρωταγωνιστούν μεταξύ άλλων ο Βεεμώθ και ο Μπερλιόζ, έγραφε το 1924: «Γράφω τη νύχτα γιατί η γυναίκα μου κι εγώ δεν κοιμόμαστε ποτέ πριν από τις τρεις ή τέσσερις το πρωί. Υιοθετήσαμε αυτή τη βλακώδη συνήθεια παρά τη θέλησή μας».

Το Μουσείο Μπουλγκάκοφ άνοιξε το 2004 σε μια πτέρυγα του σπιτιού της λεωφόρου Σαντοβάγια όπου έζησε ο συγγραφέας από το 1921 ώς το 1924. Και για όλους τους παραπάνω λόγους λειτουργεί πλέον από τη μία το μεσημέρι μέχρι τη μία το βράδυ. Τα Σαββατοκύριακα, μάλιστα, μένει ανοιχτό όλη τη νύχτα. «Αυτή την ώρα είναι πιο ρομαντικά», λέει ένα νεαρό ζευγάρι που ήλθε να περιεργαστεί τις παλιές φωτογραφίες και τα λιγοστά αντικείμενα που φιλοξενεί το μουσείο. Το διαμέρισμα 50, αντίθετα, όπου έζησε ο Μπουλγκάκοφ τα δύσκολα χρόνια της πείνας, του κρύου και της καταστολής, μπορεί κανείς να το επισκεφθεί μόνο μέρα. Ούτε εδώ υπάρχουν πολλά πράγματα να δει κανείς. Μόνο η σκάλα παρουσιάζει ενδιαφέρον, όπου χιλιάδες μαθητές του συγγραφέα συρρέουν από τη δεκαετία του '70 για να αντιγράψουν μερικές στροφές από τον «Μαιτρ και τη Μαργαρίτα», να ζωγραφίσουν τεράστιους μαύρους γάτους σαν τον Βεεμώθ ή να γράψουν σημειώματα ευγνωμοσύνης και αγάπης.

Ο Μπουλγκάκοφ ήταν άνθρωπος δύο κόσμων: μεγάλωσε στην προεπαναστατική Ρωσία και αναγκάστηκε να ζήσει στον κομμουνισμό. Το ίδιο, λέει ο Γκολούμπεφ, συμβαίνει με την πλειοψηφία των σημερινών Ρώσων: «Μεγαλώσαμε στον κομμουνισμό, όπου μας έλεγαν ότι το χρήμα είναι κακό πράγμα, και αναγκαζόμαστε σήμερα να ζήσουμε στον καπιταλισμό. H τέχνη του Μπουλγκάκοφ ήταν ότι απελευθέρωσε τις αιώνιες αξίες που επιζούν στις περιόδους της ρήξης».