Θέλει να σκοτώσει όλες τις σαύρες

Ποιος έκαψε τη Χαλκιδική; H άναρχη ανάπτυξη, ένα κύκλωμα εμπρηστών, ένα τσιγάρο; Ποιος καίει κάθε χρόνο τα δάση της Ελλάδας, της Ισπανίας, της Πορτογαλίας;

Ο ζωγράφος που έχει αποτυπώσει καλύτερα το θέμα των πυρκαγιών είναι χωρίς αμφιβολία ο Χιερόνιμους Βαν Άκεν, γνωστότερος ως Ιερώνυμος Μπος. Στις 13 Ιουνίου του 1463, όταν ήταν δεκατριών ετών, έπιασε φωτιά η μικρή πόλη της Βραβάντης στην οποία γεννήθηκε, το Ες Χερτόχενμπος. H πύρινη εκείνη κόλαση έρχεται και ξανάρχεται στους πίνακες του Ολλανδού ζωγράφου: το «Τρίπτυχο των Πειρασμών» (1505-1506), για παράδειγμα, μοιάζει με ανάμνηση εκείνης της φωτιάς.

Δεκατριών ετών ήταν και το κορίτσι από τη Γαλικία που διηγήθηκε στον συγγραφέα Μανουέλ Ρίβας κάτι που δεν ήξερε για τη φωτιά. Το κορίτσι αυτό, που είδε να καίγονται 800.000 στρέμματα γης σε δώδεκα ημέρες, είπε ότι η φωτιά μπορεί να μεταδίδεται υπογείως, τροφοδοτούμενη από τις ξερές ή νεκρές ρίζες των δέντρων. Εσύ νομίζεις πως είσαι ασφαλής, και η φωτιά προχωρεί σιωπηλά κάτω από τα πόδια σου, σαν τον τυφλοπόντικα. Ξαφνικά συναντά ένα ακόμη πιο ξερό κομμάτι και ξεπηδά στην επιφάνεια, ακριβώς δίπλα σου. Όλα αυτά δεν συμβαίνουν σε κάποια περίεργη χώρα ή σε κάποιον από τους πλανήτες που προστέθηκαν πρόσφατα στο ηλιακό σύστημα, αλλά σε μια σύγχρονη χώρα που βρίσκεται διαρκώς ανάμεσα σ' αυτό που ονομάζεται κρίση και σ' εκείνο που ονομάζεται ανάπτυξη, σε μια «κοινωνία του ρίσκου». Αυτή η δυτική χώρα, γράφει ο Ρίβας στην «Ελ Παΐς», χρειάζεται ένα νέο μοντέλο αναδάσωσης, μια νέα λογική διαχείρισης του δάσους, έναν νέο τρόπο αστικοποίησης της υπαίθρου. Να ανοίξει ξανά το Τρίπτυχο και να εξαφανιστούν, στο βαθμό του δυνατού, οι παράγοντες που προκάλεσαν τις φλόγες, τόσο οι άμεσοι όσο και οι έμμεσοι.

Πριν από μερικά χρόνια, ο Ουμπέρτο Έκο είχε γράψει ότι στην περίπτωση μιας πυρκαγιάς, το μόνο που πρέπει να γίνεται είναι να καλούνται το ταχύτερο δυνατόν οι πυροσβέστες. Ο Ιταλός φιλόσοφος ήθελε με τον τρόπο αυτόν να κάνει μια ειρωνική αναφορά στους διανοούμενους, οι οποίοι καλό είναι να σωπαίνουν όταν δεν έχουν να πουν τίποτα. Σε ανάλογα ειρωνικό ύφος, ο Αντόνιο Ταμπούκι είχε απαντήσει στον Έκο από τις σελίδες της «Γαστρίτιδας του Πλάτωνα»: «Εκτός από το να καλέσεις τους πυροσβέστες, καλό είναι και να αναρωτηθείς και γιατί κάηκε το σπίτι σου». Το ερώτημα αυτό, θυμάται ο Ρίβας, το έθετε και μια παλιά διαφήμιση της ισπανικής τηλεόρασης: ποιος καίει το βουνό; Ποιος έχει συμφέρον να κάψει τη χώρα του; Κανένας, φυσικά. Ο άνθρωπος που έκαψε 800.000 στρέμματα στη Γαλικία, ο άνθρωπος που έκαψε τη μισή Κασσάνδρα, είναι ένας μισότρελος γέρος που έχει μανία με τις σαύρες. Θέλει να σκοτώσει όλες τις σαύρες.