H επιστροφή του Nίτσε

«Οι μεγάλες περίοδοι της ζωής μας είναι εκείνες κατά τις οποίες βρίσκουμε επιτέλους το θάρρος να χαρακτηρίσουμε κορυφαία πλευρά μας αυτό που χαρακτηρίζαμε κάποτε κακές μας πλευρές». Φρήντριχ Νίτσε, Πέρα από το Καλό και το Κακό

Το τελευταίο τεύχος του περιοδικού «Le Point» έχει ένα πολύ ενδιαφέρον αφιέρωμα στη «μεγάλη επιστροφή του φιλοσόφου της ζωής». Το επιμελήθηκε ένας από τους γνωστότερους Γάλλους δημοσιογράφους, ο Ροζέ-Πολ Ντρουά. Το θέμα δεν επελέγη προφανώς για να συμπέσει με τον συνεχιζόμενο πόλεμο στον Λίβανο. (Ξανα)διαβάζοντας όμως αποσπάσματα από τα βιβλία του Νίτσε, τη ζωή του, τους έρωτές του, τις αντιφάσεις του, και κυρίως τον τρόπο με τον οποίο η φιλοσοφία του διαστρεβλώθηκε μετά τον θάνατό του, αισθάνεσαι ότι ο Γερμανός φιλόσοφος θα μπορούσε να μιλά για τη σημερινή εποχή, τα σημερινά αδιέξοδα, την υποκρισία των ανθρώπων του 21ου αιώνα.

Διερευνώντας τις ρίζες της ηθικής, που κηρύσσει την ισότητα, τον αλτρουισμό, τη συμπόνια, ο Νίτσε βρίσκει μονάχα σκοπιμότητες. Πίσω από την ισότητα, η εκδίκηση των ανικάνων. Πίσω από τον αλτρουισμό, η μνησικακία και το μίσος. Πίσω από τη συμπόνια, η σαδιστική χαρά. Οι διαπιστώσεις του είναι ανατρεπτικές, όσο κι αν τα συμπεράσματά του είναι συχνά επικίνδυνα (ποιοι είναι οι ισχυροί που πρέπει να κυριαρχήσουν στον κόσμο, και από πού αντλούν τη δύναμή τους;). Οι θρησκείες, οι φιλοσοφίες και οι επιστήμες αναζητούν, η καθεμιά για τους δικούς της λόγους, την αλήθεια. Οι πιστοί, οι διανοητές και οι επιστήμονες αναζητούν έναν κόσμο αξιόπιστο, οικουμενικό και αντικειμενικό. Αλλά εκείνος πηγαίνει πέρα απ' αυτά, κηρύσσοντας έναν κόσμο χωρίς Θεό, χωρίς καλό και κακό, χωρίς αλήθεια και ψέμα, όπου οι μοναδικές αξίες είναι αυτές που θέτουν οι άνθρωποι, σε συνάρτηση με τα σώματά τους, τα ένστικτα και τις επιθυμίες τους. H αλήθεια είναι μια ψευδαίσθηση, ένα λάθος, ένας αντικατοπτρισμός. Και τότε τι μένει;

Αυτό που μένει, για τον Νίτσε, είναι η μουσική. «Ποιος θα μπορούσε να απορρίψει έναν ήχο;» αναρωτιέται. Ποιος μπορεί να ισχυριστεί ότι ο Μπαχ είναι περισσότερο ή λιγότερο «αληθινός» από τον Μότσαρτ ή τον Μπετόβεν; Από το πρώτο του κιόλας βιβλίο προειδοποιεί: «Δεν θα απευθυνθώ παρά σ' εκείνους που έχουν άμεση σχέση με τη μουσική». H μουσική δεν είναι μια τέχνη σαν τις άλλες, είναι η ανώτερη έκφραση της ζωής. «Χωρίς τη μουσική, η ζωή θα ήταν ένα λάθος». Ο Νίτσε θα λατρέψει τον Βάγκνερ, θα του αφιερώσει το πρώτο του βιβλίο («H γέννηση της τραγωδίας»), αλλά στη συνέχεια θα τον αμφισβητήσει, θα τον γκρεμίσει από το βάθρο του, και στη θέση του θα ανεβάσει τον Μπιζέ.

Ο κόσμος, γράφει ο Νίτσε, είναι ένα τέρας ισχύος χωρίς αρχή και τέλος, μια σταθερή ποσότητα ισχύος, σκληρή σαν τον μπρούντζο, που δεν αυξάνεται ούτε μειώνεται, που δεν εξαντλείται αλλά μετασχηματίζεται, σε μια διαδικασία που δεν γνωρίζει ούτε κορεσμό ούτε αηδία ούτε κόπωση. Προφητικά λόγια, γραμμένα το 1885.