Η οργή του Γκύντερ Γκρας

Το κείμενο το είχαν ήδη υπογράψει πολλές προσωπικότητες, όπως ο Γκαμπριέλ Γκαρσία Μάρκες, ο Χούλιο Κορτάσαρ, ο Ραφαέλ Αλμπέρτι και ο Χάινριχ Μπελ. Αλλά το όνομα του Γκρας ήταν βαρύ, χρειαζόταν κι αυτό.

Τον Μάρτιο του 1975, ο Χιλιανός αντιστασιακός συγγραφέας Άριελ Ντόρφμαν επισκέφθηκε τον Γκύντερ Γκρας στο σπίτι του, κοντά στο Αμβούργο. Η δικτατορία του Πινοσέτ μέτραγε ήδη δύο χρόνια ζωής και ο Ντόρφμαν, που ζούσε εξόριστος στο Παρίσι, συγκέντρωνε υπογραφές υπέρ των διωκόμενων Χιλιανών διανοουμένων. Αφού λοιπόν άφησε τον οικοδεσπότη, γνωστό για τις μαγειρικές του ικανότητες, να ετοιμάσει μια παραδοσιακή γερμανική ψαρόσουπα, άρχισε να εξηγεί τον λόγο του ταξιδιού του.

Όταν τελείωσε, επικράτησε αμήχανη σιωπή. Ο Γκρας χαμήλωσε τη φωτιά και βάλθηκε να κοιτάζει κάτι σκίτσα που έφτιαχνε εκείνη την εποχή. Ξαφνικά σήκωσε το βλέμμα του και, εμφανώς οργισμένος, ρώτησε τον συνομιλητή του: «Γιατί δεν θέλουν οι σοσιαλιστές σύντροφοι της Χιλής να παραστούν στις εκδηλώσεις υπέρ των Τσέχων πατριωτών που θα πραγματοποιηθούν το καλοκαίρι στη Γαλλία;». Ο Ντόρφμαν τού εξήγησε πως όση συμπάθεια κι αν έτρεφαν πολλοί Χιλιανοί δημοκράτες για την Άνοιξη της Πράγας και τον αγώνα των Τσέχων διαφωνούντων, ήταν πολιτικά αδύνατον να εκφράσουν δημοσίως την αλληλεγγύη τους. Μια τέτοια πράξη θα προκαλούσε τη διάλυση του κοινού μετώπου με τους κομμουνιστές που είχε συγκροτηθεί εκείνη την εποχή στη Χιλή κατά της δικτατορίας.

Οι εξηγήσεις αυτές δεν έπεισαν τον Γκρας, για τον οποίο η σοβιετική επέμβαση στην Τσεχοσλοβακία ήταν εξίσου καταδικαστέα με την αμερικανική παρέμβαση στη Χιλή. Και όταν ο Ντόρφμαν επέμεινε ότι για να πέσει ο Πινοσέτ ήταν απαραίτητη η στήριξη της Σοβιετικής Ένωσης και των συμμάχων της, ο συγγραφέας του Ταμπούρλου έπαψε να ασχολείται μαζί του και στράφηκε στη γοητευτική σύζυγό του, την Ανχέλικα. Του απηύθυνε ξανά τον λόγο μόνο όταν τον ξεπροβόδισε: «Όταν κάτι είναι ηθικά ορθό», του είπε, «πρέπει να το υπερασπιζόμαστε ανεξάρτητα από το πολιτικό ή προσωπικό κόστος».

Μετά τις αποκαλύψεις για το παρελθόν του Γκρας στα SS, γράφει ο Ντόρφμαν στην Ελ Παΐς, θα ήταν εύκολο να χλευάσει κανείς την προ τριακονταετίας οργή του. Ακόμη κι αν είχε δίκιο - και είχε δίκιο - με ποιο δικαίωμα έδινε μαθήματα ηθικής ακεραιότητας ένας άνθρωπος που έκρυβε το ναζιστικό του παρελθόν; Κι όμως, ίσως εκείνη ακριβώς η αντίφαση να εξηγεί και να δικαιώνει τη βίαιη αντίδρασή του. Ίσως ακριβώς εκείνος ο νεαρός ναζιστής, εκείνο ακριβώς το ένοχο alter ego της εφηβείας του, να ζητούσε από την ενήλικη ενσάρκωσή του να μην επιτρέψει ξανά μια θέση που να μην είναι διάφανη, ηθικά άμεμπτη και αποφασιστική. Οι άνθρωποι είναι σύνθετα και αντιφατικά όντα. Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω.