H ιδεολογία της τουαλέτας

«Οι γερμανικές τουαλέτες είναι το αληθινό κλειδί των ωμοτήτων του Τρίτου Ράιχ. Οι άνθρωποι που είναι ικανοί να κατασκευάσουν τέτοιες τουαλέτες είναι ικανοί για όλα!» Έρικα Γιονγκ, από το Σύνδρομο του Ικάρου.

Στις γερμανικές παραδοσιακές τουαλέτες, η τρύπα βρίσκεται πολύ μπροστά. Έτσι, έχεις τη δυνατότητα να παρατηρήσεις καλά τα περιττώματα προτού τραβήξεις το καζανάκι και να εντοπίσεις τυχόν ίχνη κάποιας ασθένειας. Δοκιμάζοντας πρόσφατα αυτή την εμπειρία σε ένα ταξίδι του στη Φρανκφούρτη, ο Σλαβόι Ζίζεκ σκέφτηκε ότι οι τουαλέτες του δυτικού κόσμου αποτελούν ένα είδος «εκκριτικού» αντίβαρου στο τρίγωνο του Λεβί-Στρως για την κουζίνα. Αντίθετα με τη γερμανική παράδοση, στις κλασικές γαλλικές τουαλέτες η τρύπα βρίσκεται πολύ πίσω ώστε τα κόπρανα να εξαφανίζονται όσο το δυνατόν πιο γρήγορα. Το αμερικανικό μοντέλο, πάλι, αποτελεί ένα είδος σύνθεσης, μια μέση λύση ανάμεσα στους δύο αντίθετους πόλους: η λεκάνη είναι γεμάτη με νερό, έτσι ώστε τα κόπρανα να επιπλέουν. Μπορείς να τα επιθεωρήσεις, αλλά όχι και να τα σκαλίσεις.

Καμιά από τις τρεις αυτές εκδοχές δεν μπορεί να ισχυριστεί ότι είναι απολύτως χρηστική, γράφει ο Σλοβένος φιλόσοφος και ψυχαναλυτής στη Λιμπερασιόν. Το κάθε μοντέλο χαρακτηρίζεται από μια συγκεκριμένη ιδεολογική αντίληψη της σχέσης ανάμεσα στο υποκείμενο και το έκκριμά του. Ο Χέγκελ ήταν από τους πρώτους που ερμήνευσαν τη γεωγραφική τριάδα Γερμανία-Γαλλία-Αγγλία ως έκφραση τριών διαφορετικών υπαρξιακών συμπεριφορών: της μελετημένης λεπτολογίας των Γερμανών, της επαναστατικής σπουδής των Γάλλων, του μετριοπαθούς πραγματισμού των Άγγλων. Αν την αναλύσουμε με πολιτικούς όρους, διαπιστώνουμε ότι η τριάδα αυτή αποτελείται από τον γερμανικό συντηρητισμό, τον γαλλικό επαναστατικό ριζοσπαστισμό και τον αγγλικό μετριοπαθή φιλελευθερισμό. Αν πάλι θέλουμε να δούμε ποια από τις σφαίρες της κοινωνικής ζωής κυριαρχεί, συναντάμε στη Γερμανία την ποίηση και τη μεταφυσική, στη Γαλλία την πολιτική και στην Αγγλία την οικονομία.

H αναφορά στις τουαλέτες, συνεχίζει ο Ζίζεκ, μας επιτρέπει να διακρίνουμε την ίδια τριάδα στον ιδιωτικό χώρο της «εκκριτικής» λειτουργίας. Οι γερμανικές τουαλέτες χαρακτηρίζονται από μια αντιφατική και στοχαστική σαγήνη. Οι γαλλικές τουαλέτες αποσκοπούν στην απαλλαγή το συντομότερο δυνατό από το δύσοσμο και δυσάρεστο έκκριμα. Οι Αγγλοσάξονες, τέλος, ακολουθούν μια πραγματιστική προσέγγιση, αντιμετωπίζοντας τα κόπρανα ως ένα συνηθισμένο αντικείμενο που πρέπει να εξαφανιστεί με τον πλέον αρμόζοντα τρόπο. Ιδού λοιπόν η ήττα του διανοούμενου που διακηρύσσει σε διάφορα στρογγυλά τραπέζια ότι ζούμε σε ένα μετα-ιδεολογικό σύμπαν: μόλις καταφύγει σε μια τουαλέτα για να ανακουφίσει την ανάγκη του, ύστερα από μια φορτισμένη συζήτηση, βρίσκεται βουτηγμένος στην ιδεολογία μέχρι τον λαιμό.