Διπλή αθώωση

«Τα ναζιστικά εγκλήματα ήταν έργο μιας ομάδας εγκληματιών, που με τη δημαγωγία και τον τρόμο παραπλάνησαν τον γερμανικό λαό και τον χρησιμοποίησαν ως εργαλείο στη μανία τους για καταστροφή και κυριαρχία».

Με μια φράση που πέταξε στη διάρκεια της επίσκεψής του στο Άουσβιτς, ο Πάπας Βενέδικτος ΙΣΤ' αθώωσε ολόκληρο τον γερμανικό λαό για τα εγκλήματα της ναζιστικής περιόδου. Σύμφωνα με αυτό το «παιδί της Γερμανίας», που στο τέλος του πολέμου υπηρετούσε στον γερμανικό στρατό, οι συμπατριώτες του δεν φέρουν καμιά ευθύνη για το Ολοκαύτωμα. H μόνη απορία του αρχηγού της Καθολικής Εκκλησίας είναι το πού βρισκόταν ο Θεός όταν διαπράττονταν όλα εκείνα τα εγκλήματα. «Γιατί ο Κύριος σώπασε;» αναρωτήθηκε. «Πώς μπόρεσε να επιτρέψει αυτό το έγκλημα;»...

H προσέγγιση αυτή είναι ιδιαίτερα βολική. Όταν επικεντρώνεις την ομιλία σου στον Θεό, απευθύνοντας ένα φιλοσοφικό ερώτημα που έχουν θέσει στο παρελθόν ο Ελί Βιζέλ, ο Εμμανυέλ Λεβινάς και πολλοί άλλοι, αποφεύγεις να μιλήσεις για τους ανθρώπους. Στο όνομα της συμφιλίωσης και της ενότητας, πετάς στο καλάθι τα βασικά συμπεράσματα όλων των σοβαρών ιστορικών που έχουν αποδείξει ότι οι διώξεις των Εβραίων υποστηρίχθηκαν από το μεγάλο μέρος του γερμανικού λαού και ότι τα περισσότερα ναζιστικά εγκλήματα έγιναν από «συνηθισμένους» ανθρώπους. «H παρουσίαση του γερμανικού λαού ως ακούσιου εργαλείου στα χέρια του Γ' Ράιχ είναι μια λανθασμένη και μυθολογική αφήγηση της Ιστορίας», λέει στην Κοριέρε ο Ντάνιελ Γκολντχάγκεν, συγγραφέας του βιβλίου «Πρόθυμοι δήμιοι: οι εκτελεστές του Χίτλερ». Αυτό δεν σημαίνει ότι δεν υπήρξαν και Γερμανοί που αντιστάθηκαν στον Χίτλερ και πέθαναν στα στρατόπεδα. Ήταν όμως η μειοψηφία.

Ακόμη σοβαρότερη είναι μια άλλη «παράλειψη» του Πάπα στην ομιλία που εκφώνησε στο Άουσβιτς. Αντίθετα με τον προκάτοχό του, που το 1998 είχε το θάρρος να ζητήσει συγγνώμη για τον ρόλο της Καθολικής Εκκλησίας και των χριστιανών στις διώξεις των Εβραίων, ο σημερινός Ποντίφικας προτίμησε να σωπάσει. Να έκρινε άραγε σκόπιμο να μην επανέλθει σε ένα θέμα που έχει πλέον αποσαφηνιστεί; «Είναι παράλογο», απαντά ο Γκολντχάγκεν. Όταν διατυπώνεις ερωτήματα, δεν μπορείς να παραμένεις μόνο σε αυτά που δεν μπορούν να απαντηθούν. Γιατί η Εκκλησία δεν βοήθησε τους Εβραίους; Πού ήταν το Βατικανό όταν ένας ολόκληρος λαός εξοντωνόταν στους θαλάμους αερίων; Αν δεν δοθούν απαντήσεις σε αυτά τα ερωτήματα, αν η Καθολική Εκκλησία δεν εξετάσει με τίμιο και υπεύθυνο τρόπο το παρελθόν της, δεν μπορεί να υπάρξει συμφιλίωση ανάμεσα στους χριστιανούς και τους Εβραίους.

Είναι αλήθεια ότι ο Βενέδικτος, αντίθετα με τον Ιωάννη Παύλο, πρόφερε στο Άουσβιτς τη λέξη «Ολοκαύτωμα». Αυτό όμως δεν είναι αρκετό. H φιλοσοφική, και όχι ιστορική, θεώρηση της Ιστορίας είναι παραπλανητική. Και μπορεί να αποβεί επικίνδυνη.