Τρίτη, Φεβρουαρίου 14, 2006

Tο πορτοφόλι δεν είναι κάτω απ' το φανάρι



Risikogesellschaft σημαίνει «κοινωνία του ρίσκου». Αυτόν τον όρο χρησιμοποίησε το 1986 ο Γερμανός κοινωνιολόγος για να περιγράψει ένα φαινόμενο που ονόμασε «δεύτερη νεωτερικότητα». H πρώτη νεωτερικότητα ήταν η περίοδος κατά την οποία οι πολίτες, τουλάχιστον στη Δύση, μπορούσαν να βασίζονται στα εθνικά κράτη για να τους παρέχουν δημοκρατία, οικονομική ανάπτυξη και ασφάλεια. Ύστερα ξέσπασαν οι παγκόσμιες οικολογικές και οικονομικές κρίσεις, οι ανισότητες μεγάλωσαν, οι συνθήκες εργασίας υποβαθμίστηκαν. Τα εθνικά κράτη δεν μπορούσαν πλέον να αντιμετωπίσουν τις προκλήσεις της παγκοσμιοποίησης. Ορισμένοι μίλησαν τότε για «μετα-νεωτερικότητα». Αλλά τον Μπεκ δεν τον ικανοποιούσε αυτός ο όρος. «Έτσι μιλούν οι τυφλοί που δεν ξέρουν τι τους γίνεται», λέει σε συνέντευξή του στην Γκάρντιαν με αφορμή ομιλία που θα εκφωνήσει αύριο στο London School of Economics. Έψαξε να βρει λοιπόν ποιο είναι το βασικό χαρακτηριστικό της καινούργιας εποχής. Και κατέληξε στο ρίσκο, όχι μόνο στην τεχνολογία και στην οικολογία, αλλά και στην απασχόληση και γενικότερα στη ζωή.

Σύμφωνα με τον Γερμανό κοινωνιολόγο, η Δύση είναι σαν τον μεθυσμένο που έχασε το πορτοφόλι του μια σκοτεινή νύχτα και ψάχνει να το βρει κάτω από ένα φανάρι. «Εδώ έχασες το πορτοφόλι σου;», τον ρωτά ένας περαστικός. «Όχι, αλλά τουλάχιστον εδώ βλέπω», απαντά εκείνος. Τα καινούργια προβλήματα δεν μπορούν να λυθούν με τα παλιά εργαλεία. Δεν μπορείς να αντιμετωπίσεις τον ανταγωνισμό των αναπτυσσόμενων χωρών με προστατευτικά μέτρα. Δεν μπορείς να λύσεις το πρόβλημα της μετανάστευσης απειλώντας να διώχνεις όσες οικογένειες αρνούνται να ενσωματωθούν, όπως έκανε την περασμένη εβδομάδα ο Νικολά Σαρκοζύ. Οι Δανοί δεν κατάλαβαν τίποτα από τη σύγκρουση για τα σκίτσα. Την εξήγηση την έχει δώσει εγκαίρως ο Χάμπερμας. Οι «κοσμικές» αυτές κοινωνίες είναι παγιδευμένες στο βασικό αξίωμα της κοινωνικής θεωρίας, ότι η νεωτερικότητα έχει νικήσει τη θρησκεία. Όσο περισσότερη νεωτερικότητα, τόσο λιγότερη θρησκεία. Οι «μετακοσμικές» κοινωνίες αντίθετα, όπως είναι η βρετανική και η αμερικανική, έχουν καταλάβει ότι ο αθεϊσμός δεν είναι παρά ένα από τα πολλά συστήματα σκέψης μιας κοινωνίας και ότι η θρησκεία εξακολουθεί να παίζει σημαντικό ρόλο.

Πώς μπορούμε να ζήσουμε όμως όταν οι παλιές βεβαιότητες διαψεύδονται ή καταρρέουν; Ο Ούλριχ Μπεκ έχει την απάντηση - και τ' όνομά της είναι «κοσμοπολιτισμός». Τα θεμέλιά του υπάρχουν ήδη, με τη μορφή του διεθνούς ποινικού δικαστηρίου, του πρωτοκόλλου του Κυότο ή των συνθηκών για τον έλεγχο των εξοπλισμών. Χρειάζονται όμως κι άλλα, νέοι θεσμοί, δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, χρειάζεται μια ολοκληρωμένη απάντηση στον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό.

12 Comments:

At 14/2/06 3:29 μ.μ., Blogger Μαύρο πρόβατο said...

Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

 
At 14/2/06 3:31 μ.μ., Blogger Μαύρο πρόβατο said...

Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.

 
At 14/2/06 3:31 μ.μ., Blogger Μαύρο πρόβατο said...

χρειάζεται μια ολοκληρωμένη απάντηση στον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό
Η υπέρβασή του, για να θυμηθούμε και το αποτυχημένο σλόγκαν ελάσσονος έλληνος πολιτικού ;-))
Μόνο σ'αυτήν τη βάση, σ'αυτήν την προοπτική έχει νόημα να συζητούμε για διεθνή συντονισμό ή μορφώματα-προπλάσματα διεθνούς συμπολιτείας.
Αλλιώς, τα διεθνή δικαστήρια θα υπάρχουν, αλλά δε θα κρίνουν Αμερικανούς, το κράτος των οποίων θα δημιουργεί διάφορα Γκουαντανάμο χρησιμοποιώντας κατά το δοκούν τον ενιαίο ευρωπαϊκό χώρο για διαμετακόμιση. Διεθνείς τράπεζες θα υπάρχουν, για να δανείζουν σε αιμοσταγείς δικτάτορες του τρίτου κόσμου. Διεθνής υγειονομική συνεργασία θα υπάρχει, για να παρακολουθεί τις εκατόμβες θυμάτων γνωστών μολαταύτα ασθενειών...

Με πείθει απολύτως ο Μπεκ, όταν τοποθετεί την έννοια του ρίσκου στο κέντρο των σημερινών κοινωνιών. Αλλά δεν πιστεύω ούτε καν οτι ο ίδιος είναι πεισμένος για την απάντηση/πρότασή του στις ιστορικές απαιτήσεις διαχείρισής του.

 
At 14/2/06 3:49 μ.μ., Blogger amvro said...

δεν μπορώ να φαντασθώ πιο κατάλληλο σχήμα για να περιγράψει κανείς την κρίση των πουλερικών απο αυτό του Μπεκ της ’κοινωνίας του ρίσκου’. το βιβλίο επαληθεύεται γραμμή προς γραμμή.

(ακόμα δεν μπορώ να καταλάβω γιατί τον παραλληλίζουν με τον Giddens, who substantiated a very pretty ’nothing’)

 
At 14/2/06 6:09 μ.μ., Blogger S G said...

η αληθεια ειναι οτι ποτε δεν καταλαβα αυτες τις κινδυνολογικες παρατηρησεις. Κοινωνια του ρισκου η σημερινη? το πραγματικο ρισκο για τους ανθρωπους εχει μειωθει παρα πολυ στα τελευταια 100 χρονια. Πριν 100 χρονια κινδυνευες να πεθανεις της πεινας αν ο καιρος ηταν κακος για μια χρονια. Σημερα σχεδον κανενας στην Δυση δεν εξαρταται απο τον καιρο για την δουλεια του.

Επισης η απασχοληση εχει ανεβει πολυ, γενικα η ζωη μας εχει γινει πιο ασφαλης και ευκολη. Δεν βλεπω πουθενα το ρισκο...

"Ύστερα ξέσπασαν οι παγκόσμιες οικολογικές και οικονομικές κρίσεις, οι ανισότητες μεγάλωσαν, οι συνθήκες εργασίας υποβαθμίστηκαν."

ε αυτον τον αστηρικτο μυθο ως ποτε θα τον ακουμε? Κοιταχτε αυτο το αρθρο για τις παγκοσμιες ανισοτητες

"Χρειάζονται όμως κι άλλα, νέοι θεσμοί, δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου και της Παγκόσμιας Τράπεζας, χρειάζεται μια ολοκληρωμένη απάντηση στον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό. "

αυτο τι ακριβως σημαινει? Το ΔΝΤ θελει μεταρρυθμισεις, αλλα τι σημαινει ακριβως "δημοκρατικες μεταρρυθμισεις"?

ΥΓ η παγκοσμια τραπεζα δανειζει σε σχεδον ολες τις φτωχες χωρες για εργα (προφανως ειρηνικα). Σε δικτατορες απευθειας δεν δανειζει ποτε...

 
At 14/2/06 6:30 μ.μ., Blogger Μαύρο πρόβατο said...

s_g, για να συμφωνήσουμε μια φορά και σε κάτι, βρίσκω κι εγώ οτι δεν είναι η διαχείριση του κινδύνου που βρίσκεται σε κάθε πτυχή της δραστηριότητας των σύγχρονων κοινωνιών, αλλά αυτή της αβεβαιότητας - έτσι θα μετέφραζα την έννοια του Risiko (κι όχι Gefahr). Ο Μπεκ τουλάχιστο έτσι το εννοεί.
Οι ανισότητες τώρα, είναι άλλη κουβέντα.

 
At 14/2/06 6:42 μ.μ., Blogger Κωστής Γκορτζής said...

Μ.Π., γιατί μόνο "στον ανεξέλεγκτο καπιταλισμό"; Νομίζω ότι οποιοσδήποτε "ισμός" ανεξέλεγκτος, δηλαδή ακολουθούμενος τυφλά ως απόλυτο δόγμα, τα ίδια αποσυνεκτικά αποτελέσματα έχει.
Εγώ αισιοδοξώ ότι κάποια στιγμή η τεχνολογική πρόοδος θα επιτρέψει την εύκολη επικοινωνία των πολιτών χωρίς ενδιάμεσους νταβατζήδες (επιχειρηματίες και πολιτικούς) που σήμερα "κατευθύνουν" κατά πώς θέλουν τα πράγματα. (μικρό παράδειγμα τα μπλόγκς ετούτα που μετά την ικανοποίηση του "εγώ" του καθενός μας, λειτουργούν συνθετικά τις περισσότερες φορές) Και τότε ο πόλεμος των πολιτισμών μπορεί να γίνει προσέγγιση των πολιτισμών. Η κατάρα για τους πολιτισμούς, τους λαούς και τις πουτάνες ήταν πάντοτε οι έμποροι νταβατζήδες.
Αυτοί που σωστότατα περιγράφεις.

 
At 14/2/06 9:52 μ.μ., Anonymous Ανώνυμος said...

Ο Urlich Beck ανέπτυξε τη θεωρία του περί κοινωνίας του ρίσκου (ίσως ο όρος «κοινωνία της αβεβαιότητας» να είναι πιο δόκιμος) σε μια περίοδο έντονα επηρεασμένη από την καταστροφή του Τσερνομπίλ, τον διατροφικό πανικό με τις τρελές αγελάδες, την εξάπλωση του AIDS, το πρόβλημα αποθήκευσης των πυρηνικών αποβλήτων.

Η σύγχρονη κοινωνία δεν παράγει μόνο πλούτο και αγαθά αλλά και κινδύνους τους οποίους κατανέμει επίσης ανισομερώς. Η επιστημονική και τεχνολογική εξέλιξη αναμφισβήτητα επιλύει προβλήματα. Αλλά άλλα τόσα προκαλεί. Μπορεί φυσικά να μην πεθαίνουμε από φυματίωση, τύφο ή πανούκλα στις σημερινές δυτικές κοινωνίες αλλά τα κρούσματα καρκίνου έχουν σαφέστατα αυξηθεί και μάλλον είναι δύσκολο να απαλλαχθούμε απ’ όλες αυτές τις χημικές ουσίες που κατά καιρούς ενοχοποιούμε ως καρκινογόνες. Και μετά με τι θα καθαρίζουμε; Μπορεί να είναι τρομερή πρόοδος να εκμηδενίζονται οι αποστάσεις αλλά θα σταματήσουμε να χρησιμοποιούμε τόσο συχνά το αυτοκίνητο μας για να μην ρυπαίνουμε το περιβάλλον; Ή μήπως το πρόβλημα πείνας που υπάρχει σε κάποιες χώρες της Αφρικής θα το επιλύσουμε με γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα που είναι και πιο ανθεκτικά στις αρρώστιες από ότι τα φυσικά;

Η παραγωγή κινδύνων αποτελεί αναπόσπαστο στοιχείο των σύγχρονων επιστημονικών και τεχνολογικών επιτευγμάτων. Δεν ισχυρίζομαι ότι είναι η σημερινή κατάσταση είναι χειρότερη από το παρελθόν. Δε ξέρω εάν είναι καλύτερη, πάντως είναι σίγουρα διαφορετική. Και ο Beck αυτό το διαφορετικό προσπαθεί να εντοπίσει και να ερμηνεύσει προσφέροντας ένα πρωτοποριακό εργαλείο για την κατανόηση του σύγχρονου κόσμου που υπερβαίνει τις παραδοσιακές αναλύσεις.

Χωρίς να με πείθει για τα συμπεράσματά του πιστεύω παρόλα αυτά ότι είναι μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα θεώρηση.

Συγχαρητήρια για το blog σας!

 
At 15/2/06 1:03 π.μ., Blogger Κωστής Γκορτζής said...

Μπορεί να φαίνεται ελαφρώς παράδοξος ισχυρισμός αλλά και ο Μέγας Αλέξανδρος το κοσμοπολίτικο όραμα της προσέγγισης εφάρμοσε -σε ένα μέτρο- και τα αποτελέσματα είναι υπαρκτά ακόμη και σήμερα. Μερικοί (όχι κατ' ανάγκη Λιακόπουλοι ή Καρατζαφέρηδες) εκτιμούν ότι αν ζούσε μερικά χρόνια ακόμη, η επί γης πολιτισμική γεωγραφία θα ήταν πολύ πιό "ομογενοποιημένη".
Και αν δεν είχες υιοθετήσει το πολύ οικείο όνομα του Αδέσποτου Ιχνηλάτου, θα πρότεινα το Μεγαλέξαντρος μια και ο Κούδας δεν έζει ανοίξει ακόμη μπλογκ!

 
At 15/2/06 4:42 μ.μ., Blogger S G said...

"Οι παγκόσμιες ανισότητες σήμερα είναι τρομακτικές, παρά τα στατιστικά στοιχεία στα οποία μας παραπέμπει ο φίλος S G για να αποδείξει το αντίθετο. Οι αριθμοί μπορεί να ευημερούν, οι άνθρωποι όμως όχι.."

λυπαμαι αλλα δυσκολευομαι πολυ να συμμετεχω σε μια συζητηση οπου οι ανθρωποι προτιμουν να μυριζουν τα νυχια τους απο το να κοιτανε τα στοιχεια.
Αλλα ειδικα ο ισχυρισμος οτι οι ανθρωποι δεν ευημερουν (που ειναι διαφορετικο απο τον ισχυρισμο οτι οι ανισοτητες ανεβαινουν. Μπορει ολοι να γινομαστε πλουσιοι, αλλα μερικοι να γινονται πλουσιοτεροι. Θα ειχαμε τοτε ευημερια με ανοδο των ανισοτητων) ειναι απλα ασυμβατος με την πραγματικοτητα. Μελετωντας μια σοβαρη χρονικη περιοδο, δεν υπαρχει σχεδον χωρα που να μην εχει γινει πιο πλουσια, οπως τεκμηριωνει το αρθρο που παρεθεσα.

Μαυρο προβατο, Unsicherheit ειναι η αβεβαιοτητα. Risiko ειναι το ρισκο, μια λεξη που δεν χρησιμοποιειται σωστα στα ελληνικα, αλλα εχει ακριβως αυτο το νοημα. Αλλα αδιαφορο πως θα το ορισουμε, η προταση οτι οι συγχρονες κοινωνιες εχουν μεγαλυτερη αβεβαιοτητα ή ρισκο απο τις παλαιοτερες ειναι απλα αναληθης. Τι να πω? Φτανει να πω οτι δεν εχουμε πολεμους, κατι που ηταν συνηθισμενο φαινομενο μεχρι πριν 50 χρονια. Δεν μπορω να καταλαβω πως φτιαχνει κανεις θεωριες προφασιζομενος οτι βασιζονται στην πραγματικοτητα, χωρις να μελεταει καθολου την πραγματικοτητα...


"μπορεί φυσικά να μην πεθαίνουμε από φυματίωση, τύφο ή πανούκλα στις σημερινές δυτικές κοινωνίες αλλά τα κρούσματα καρκίνου έχουν σαφέστατα αυξηθεί και μάλλον είναι δύσκολο να απαλλαχθούμε απ’ όλες αυτές τις χημικές ουσίες που κατά καιρούς ενοχοποιούμε ως καρκινογόνες."

η σημαντικη ανοδος του προσδοκιμου ζωης σε καθε χωρα τα τελευταια 100 χρονια φτανει για να μας πεισει οτι εχουν μειωθει τα ρισκα?

 
At 15/2/06 10:34 μ.μ., Blogger balkamos said...

Προς s g:

Προφανώς γαι σένα η ευημερία αφορά μόνο τις ανεπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες χώρες.Ακόμη και σ'αυτές όμως το ότι έχει αυξηθεί ο πλούτος δεν σημαίνει ότι μοιράζεται δίκαια.Η ''ορθολογικότητα'' του καπιταλισμού είναι δυστυχώς χαρακτηριστικό-μάστιγα των δυτικών καπιταλιστικών κοινωνιών η ηλιοθιότητα της οποίας δυστυχώς δεν μετριέται με αριθμούς...

 
At 16/2/06 12:59 μ.μ., Blogger S G said...

"Προφανώς γαι σένα η ευημερία αφορά μόνο τις ανεπτυγμένες ή αναπτυσσόμενες χώρες."

υπαρχουν και αλλες?

για την δικαιη μοιρασια ειναι μεγαλη ιστορια, θα ηθελα να ξερω τι εννεις δικαιη...

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home