Ο εξάλογος του Πούτιν

Στα χρόνια της Σοβιετικής Ένωσης, οι σοβιετολόγοι έψαχναν τις νεκρολογίες για να βλέπουν πού πήγαινε η χώρα. Σήμερα, οι διάδοχοί τους αναζητούν ανάλογες ενδείξεις στις συσπάσεις του προσώπου του Βλαντίμιρ Πούτιν.

Στην αρχή μίλησαν για το «κινεζικό μοντέλο», δικαιώθηκαν όμως μόνο ως προς τον κρατικό αυταρχισμό: τα φιλελεύθερα οικονομικά ανοίγματα δεν ήλθαν. Ύστερα διέκριναν ένα «μοντέλο Πινοσέτ», μα δεν κατάλαβαν ότι ο ηγέτης της Ρωσίας έχει πολύ μεγαλύτερες φιλοδοξίες από τον πρώην δικτάτορα της Χιλής, δεν του φτάνει να ελέγχει τη χώρα του ούτε την άμεση γειτονιά του. Ο βουλευτής Βλαντίμιρ Ριζκόφ συγκρίνει τον τρόπο διακυβέρνησης του Πούτιν μ' εκείνον του Μπρέζνιεφ - αλλά ο Ψυχρός Πόλεμος έχει τελειώσει, το Τείχος έπεσε, οι Ρώσοι είναι ελεύθεροι αν μη τι άλλο να ψηφίζουν. Πιο εύστοχη, και φυσικά πιο ανησυχητική, είναι η σύγκριση της σημερινής Ρωσίας με τη Γερμανία της Βαϊμάρης. Σύμφωνα με τον Γεγκόρ Γκαϊντάρ, τον αρχιτέκτονα των οικονομικών μεταρρυθμίσεων του Γιέλτσιν, η πορεία που έχει ακολουθήσει η Ρωσία την τελευταία δεκαετία θυμίζει πολύ τη Γερμανία της περιόδου 1918-33: αναταραχή, οικονομικό χάος, αυταρχισμός, νοσταλγία της αυτοκρατορίας. Δεκαπέντε χρόνια μετά τη στρατιωτική ήττα της Γερμανίας, σημειώνει ο Εκόνομιστ, εξελέγη καγκελάριος ο Χίτλερ. Δεκαπέντε χρόνια μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, θα υπάρξει άραγε - υπάρχει ήδη; - ένας Ρώσος «φύρερ» που θα αλλάξει τον ρου της Ιστορίας;

Ανάλογους φόβους είχε εκφράσει πριν από ενάμιση χρόνο ο Σεργκέι Αρουτιούνοφ, από το Ινστιτούτο Εθνολογίας και Ανθρωπολογίας της Ακαδημίας Επιστημών της Ρωσίας. Ο πρόεδρος Πούτιν - είχε πει τότε - μοιάζει με τον στρατάρχη φον Χίντενμπουργκ, τον πρόεδρο της Δημοκρατίας της Βαϊμάρης που διόρισε καγκελάριο τον Χίτλερ. Προς το παρόν, τέτοιο ενδεχόμενο δεν διαφαίνεται στον ορίζοντα. Ο Αντρέι Ιλαριόνοβ, πρώην οικονομικός σύμβουλος του Πούτιν, βλέπει αντίθετα να αναπτύσσεται ένας «Νασισμός». Nash, στα ρώσικα, είναι «δικό μας». Και Nashi είναι το όνομα της νεολαίας που ίδρυσε το Κρεμλίνο για να αποτρέψει μια επανάσταση σαν κι εκείνη της Γεωργίας ή της Ουκρανίας.

Κατά σατανική σύμπτωση, τα κυριότερα χαρακτηριστικά αυτού του κινήματος (πίστη στο καθεστώς, ανισονομία, νέα κατανομή του πλούτου) παραπέμπουν στους έξι κανόνες που διδάχθηκαν ο Πούτιν και οι φίλοι του τα χρόνια που δούλευαν στις μυστικές υπηρεσίες (και σήμερα αποτελούν το 22% του ρωσικού πολιτικού κατεστημένου). Σύμφωνα με την κοινωνιολόγο Όλγα Κριστανόβσκαγια, οι κανόνες είναι οι εξής: 1) Καλό κράτος είναι το ισχυρό κράτος. 2) Ένα ισχυρό κράτος ελέγχει τα πάντα. 3) Φόρα μια μάσκα και κρύψε τις προθέσεις σου. 4) Ανακάλυψε από νωρίς τους εχθρούς σου. 5) Χρέος σου δεν είναι να υπερασπίζεσαι τον νόμο, αλλά το Κράτος. 6) Μεταξύ των πρακτόρων, κανείς δεν είναι «πρώην».