Ένα μηχάνημα πάνω από το Mαϊάμι

«H πολιτική μοιάζει με ένα κοπάδι από σκυλιά. Μόνο το πρώτο σκυλί ξέρει γιατί γαβγίζει, τα υπόλοιπα απλώς ακολουθούν».

Αυτή την εικόνα είχε στο μυαλό του ο Κάρλος Φουέντες όταν έγραφε το τελευταίο του βιβλίο, τον «Θρόνο του Αετού». Βρισκόμαστε στο 2020. Ο πρόεδρος του Μεξικού προκαλεί την οργή της Αμερικανίδας ομολόγου του, της Κοντολίζα Ράις, αποφασίζοντας αύξηση της τιμής του μεξικανικού πετρελαίου και απαιτώντας την αποχώρηση των αμερικανικών στρατευμάτων από την Κολομβία. Λίγες ημέρες μετά, διακόπτεται ολόκληρο το σύστημα επικοινωνιών του Μεξικού, που ελέγχεται από το Μαϊάμι. Ξαφνικά, το Μεξικό βρίσκεται χωρίς τηλέφωνο, φαξ και e-mail. Σε μια χώρα όπου οι πολιτικοί δεν έγραφαν ποτέ τίποτα, οι επιστολές γίνονται το μοναδικό μέσο επικοινωνίας. Ο πρόεδρος γράφει λοιπόν στον εξόριστο προκάτοχό του, ζητώντας συμβουλές. Κι εκείνος του απαντά: «Παρ' όλο που κέρδισες τις εκλογές, μην ξεχνάς ποτέ πως στο τέλος θα χάσεις την εξουσία. Ξέρω για τι πράγμα μιλάω. Να είσαι έτοιμος. Χρειάζεται πολύ μεγαλύτερη φαντασία όταν είσαι πρώην πρόεδρος, απ' όση όταν είσαι πρόεδρος. Κι αυτό, επειδή είναι αναπόφευκτο να αφήσεις ένα πρόβλημα πίσω σου, ένα πρόβλημα που έχει όνομα: το δικό σου».

Τα πρόσωπα είναι βέβαια φανταστικά, αλλά η χώρα είναι υπαρκτή, όπως υπαρκτό είναι και το μεγαλύτερο πρόβλημά της: ότι το σύστημα επικοινωνιών της εξαρτάται από ένα μηχάνημα που κρέμεται πάνω από το Μαϊάμι. Όποια στιγμή θέλουν, οι Ηνωμένες Πολιτείες μπορούν να διακόψουν τις επικοινωνίες του Μεξικού. Δεν το κάνουν γιατί δεν τους συμφέρει. Και δεν τους συμφέρει - λέει ο Μεξικανός συγγραφέας σε συνέντευξή του στον ιστιακό τόπο Open Democracy - επειδή ξαφνικά υπάρχουν πολλοί πόλοι εξουσίας στον κόσμο. H Κίνα, η Ινδία, η Ινδονησία, η Ταϊβάν. H Χιλή, για παράδειγμα, κατάφερε να διαφοροποιήσει με ειρηνικό τρόπο το εμπόριο και τις επενδύσεις της και να πάψει να εξαρτάται από τις Ηνωμένες Πολιτείες. Σ' έναν τέτοιο κόσμο, μια χώρα μπορεί να λειτουργήσει με μεγαλύτερη ανεξαρτησία και να μείνει όρθια ακόμη κι αν οι Αμερικανοί τα βάλουν ξαφνικά μαζί της.

Σ' έναν τέτοιο κόσμο, ο πολιτικός ρόλος ενός λογοτέχνη είναι περιορισμένος. Στην πραγματικότητα, λέει ο Φουέντες, πάντα έτσι ήταν τα πράγματα. Ένα μυθιστόρημα διεισδύει στην κοινωνία με βραδείς ρυθμούς, μόνο μακροπρόθεσμα επηρεάζει τις εξελίξεις. Ο Ονορέ ντε Μπαλζάκ δεν είχε άμεσα πολιτικά αποτελέσματα, μακροπρόθεσμα όμως μας βοήθησε να κατανοήσουμε την αστική τάξη του 19ου αιώνα. Το ίδιο συνέβη και με τον Μαρξ. Υπάρχουν φυσικά εξαιρέσεις. Με τα «Σταφύλια της Οργής», ο Τζων Στάινμπεκ έφερε αμέσως στην επιφάνεια τα προβλήματα των μεταναστών της Οκλαχόμα. Ο Ντίκενς ταρακούνησε την κοινωνία της εποχής του. Το ίδιο και ο Εμίλ Ζολά. Και ο Όργουελ. Στην περίπτωση του Προυστ, όμως, υπάρχουν αμφιβολίες.