Ο τρόμος του σκιτσογράφου

«Θέλαμε μονάχα να κάνουμε σάτιρα. Στη Δανία είμαστε συνηθισμένοι να μιλάμε για τα πάντα, να κάνουμε επίθεση σε οποιονδήποτε. H οργή των μουσουλμάνων είναι βαθύτατα ανησυχητική».

Τα τηλέφωνα, ο ανταποκριτής της Κοριέρε ντέλα Σέρα τα βρήκε από το Internet. Αλλά ο πρώτος σκιτσογράφος τον οποίο αναζήτησε αρνήθηκε να του μιλήσει. «H αστυνομία μάς συμβούλευσε να μη μιλάμε στα μέσα ενημέρωσης» είπε, «είδατε τι έγινε στην Ολλανδία με τον Τέο βαν Γκογκ, είναι λυπηρό, αλλά θα επιλέξω τη σιωπή». Ο δεύτερος σκιτσογράφος δέχθηκε να μιλήσει, υπό τον όρο όμως να μη δημοσιευθεί το όνομά του. H φωνή του προδίδει τρόμο, αλλά κυρίως έκπληξη. «Θέλετε την αλήθεια; Είμαι τρομοκρατημένος. Το ζήτημα ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Πίστευα πάντα ότι η σάτιρα μπορεί να έχει ως αντικείμενο οτιδήποτε, την πολιτική φυσικά, αλλά και τη θρησκεία. Γιατί οι μουσουλμάνοι, ή οι Εβραίοι, να έχουν διαφορετική μεταχείριση από τους χριστιανούς;».

Την ίδια άποψη είχε μέχρι χθες και ο Δανός πρωθυπουργός. Από τον περασμένο Σεπτέμβριο που πρωτοδημοσιεύθηκαν σε μια εφημερίδα τα σκίτσα που απεικόνιζαν τον Μωάμεθ, ο Αντερς Φογκ Ράσμουσεν επέμενε ότι αυτό που προέχει είναι η ελευθερία της έκφρασης. Μπροστά στις έντονες αντιδράσεις που σημειώθηκαν όμως τις τελευταίες ημέρες σε όλη τη Μέση Ανατολή, μπροστά στις απειλές προς τους Δανούς υπηκόους και τις εκκλήσεις για μποϊκοτάρισμα των δανέζικων προϊόντων, αναγκάστηκε να κάνει πίσω και να δηλώσει ότι δεν θα απεικόνιζε ποτέ «με προσβλητικό τρόπο» τον Μωάμεθ, τον Ιησού ή κάποιον άλλο θρησκευτικό χαρακτήρα. Συγγνώμη για τον θόρυβο που δημιουργήθηκε ζήτησε και ο διευθυντής της εφημερίδας που δημοσίευσε τα επίμαχα σκίτσα.

Αλλά το θέμα ούτε τώρα έληξε, οι διαδηλωτές στη Γάζα ζητούν παραδειγματική τιμωρία των υπευθύνων (δηλαδή;) και η δανοσουηδική εταιρεία Arla Foods - με ετήσιο τζίρο στη Μέση Ανατολή πάνω από 400 εκατομμύρια ευρώ - βλέπει με τρόμο τις πωλήσεις της να καταρρέουν. Και τα ερωτήματα είναι αμείλικτα. Ποιος θα προσδιορίζει στο εξής τον «προσβλητικό» χαρακτήρα ενός σκίτσου; Θα συγκροτηθεί άραγε κάποια επιτροπή που θα αποφασίζει κάθε φορά για τα όρια της σάτιρας και της κριτικής; Και γιατί να μην ισχύει το ίδιο για τα δημοσιογραφικά κείμενα, τις απόψεις, τα βιβλία; Τι θα απαντήσουμε αύριο στον Ισραηλινό πρεσβευτή που θα ζητήσει την απόσυρση ενός σκίτσου ή ενός έργου τέχνης λόγω του «αντισημιτικού» του χαρακτήρα;

Όταν η ιταλική εφημερίδα ρωτά τον (ανώνυμο) σκιτσογράφο αν θα ξανάκανε σήμερα το ίδιο σκίτσο, εκείνος δίνει μια διαφωτιστική απάντηση: «Αν όλα αυτά οδηγήσουν σε διάλογο με τον μουσουλμανικό κόσμο, η απάντηση είναι NAI. Αν όμως υπάρχει κίνδυνος να συμβεί κάτι σε μένα ή την οικογένειά μου, η απάντηση είναι ΟΧΙ». Εδώ βρίσκεται λοιπόν το πρόβλημα: όταν το δικαίωμα στην ελεύθερη έκφραση προσκρούει στη ζωή των παιδιών μας, η συζήτηση πρέπει να ξαναρχίσει από το μηδέν.