Πέμπτη, Ιανουαρίου 05, 2006

H θρησκεία της μελαγχολίας



Κατά γενική ομολογία εντυπωσιακή, η έκθεση για τη Μελαγχολία στο Grand Palais του Παρισιού τελειώνει σε μία εβδομάδα και δυστυχώς δεν θα προλάβουμε να τη δούμε. Αυτήν τη λατρεία της μελαγχολίας, όμως, μήπως πρέπει να την ξανασκεφθούμε;

H Νάνσυ Χιούστον διακρίνει δύο είδη μελαγχολίας. Το ένα είναι η μελαγχολία ως παθολογία: η Καναδή συγγραφέας γνωρίζει καλά αυτό το φαινόμενο, η δυστυχία και η κατάθλιψη αποτελούν παλιούς της συντρόφους, χάρις στην ύπαρξή τους, παρά την ύπαρξή τους, γράφει τα βιβλία της, το παραδέχεται. Το δεύτερο είδος, που σκοπίμως συγχέεται με το πρώτο, είναι η μελαγχολία ως φιλοσοφία. Είναι μια αντίληψη που έχει γίνει η θρησκεία των σύγχρονων καλλιτεχνών και διανοουμένων και μπορεί να συμπυκνωθεί στη φράση: «Αφού είμαστε καταδικασμένοι να πεθάνουμε, η ζωή δεν έχει κανένα νόημα». Είναι εκείνο το απόσπασμα από τον «Πέπλο» του Μίλαν Κούντερα (Εκδ. Εστία, μετάφραση Γιάννη Χάρη): «Γιατί όλα είναι διά μιας ξεκάθαρα: η ανθρώπινη ζωή καθαυτήν είναι ήττα. Το μόνο που μας μένει απέναντι σ' αυτήν την αναπότρεπτη ήττα που λέγεται ζωή είναι να προσπαθήσουμε να την κατανοήσουμε. Εδώ βρίσκεται ο λόγος ύπαρξης της τέχνης του μυθιστορήματος».

Γιατί τόση μαυρίλα; Πώς και από ποιους αναγορεύτηκε η μελαγχολία σε μια διαχρονική αλήθεια; Γνωρίζουμε μερικούς από τους ενόχους: Μπωντλαίρ, Φλωμπέρ, Κάφκα, Νίτσε. Οι κληρικοί αυτής της λαϊκής εκκλησίας, γράφει η Χιούστον στη Λιμπερασιόν, θέλουν να μας πείσουν ότι έχουμε να επιλέξουμε ανάμεσα σε δύο και μόνο χρώματα: το μαύρο (που είναι γι' αυτούς η μόνη αλήθεια) και το ροζ (το γλυκανάλατο, το επιτηδευμένο). Όποιος διατρέξει την έκθεση στο Grand Palais και ξεφυλλίσει τα δεκάδες έντυπα που τη συνόδευσαν παρατηρεί ότι η τρέλα εξυμνείται, η κατάθλιψη εξιδανικεύεται, ο «μαύρος ήλιος» είναι ο μόνος αληθινός, ο μόνος αποδεκτός ήλιος πάνω από το κεφάλι μας. Συγγραφείς, φιλόσοφοι και ιστορικοί της τέχνης υποστηρίζουν ότι η καλλιτεχνική διάνοια ήταν πάντα συνδεδεμένη με την κατάθλιψη, κάτι που είναι πιθανό. Υποστηρίζουν όμως ακόμη - κάτι που είναι συζητήσιμο - ότι οι καλλιτέχνες έχουν πρόσβαση στην «αλήθεια» της ανθρώπινης ύπαρξης, και ότι η αλήθεια αυτή είναι οπωσδήποτε μαύρη. Από αυτήν τη θρησκεία της τέχνης αποκλείονται έτσι όλοι εκείνοι, η συντριπτική πλειονότητα του ανθρωπίνου είδους, που καταφέρνουν να δώσουν ένα νόημα στην ύπαρξή τους μέσα από την καθημερινότητά τους: τον έρωτα, τη φιλία, τη δουλειά, τη γέννα, την κηπουρική, το τάι-τσι, το παραπέντε ή τους πιθήκους μπονόμπο.

Παρατηρώντας μια γειτόνισσα που φρόντιζε τα λουλούδια της, η Βιρτζίνια Γουλφ έγραφε κάπου: «H Μαντάμ Σαράς στον κήπο της: ίσως αυτό να είναι η αλήθεια». Κι αν δεν είναι H αλήθεια, είναι ασφαλώς κι αυτό MIA αλήθεια. Που κανείς διανοούμενος, στο όνομα κανενός αξιώματος, δεν μπορεί να μηδενίσει.

7 Comments:

At 5/1/06 11:50 π.μ., Blogger schottkey said...

Η έκθεση είναι εξαιρετική, όμως, νομίζω πως εδώ σημασία έχει η μελαγχολία ως κινητήριος δύναμη για την δημιουργία τέχνης.

Πιθανόν πολλοί από εμάς σε κατάσταση κατάθλιψης να μην μπορούμε να δημιουργήσουμε ή να εκφραστούμε, βυθιζόμενοι σ'ένα μαύρο τέλμα-άλλοι όμως, σε στιγμές θλίψης μεγαλούργησαν.
Για να παραφράσω λοιπόν την αγαπητή Βιρτζίνια: Η δημιουργία τέχνης πηγάζει και από το καθημερινό-ίσως κι η μελαγχολία όμως να είναι στοιχείο της καθημερινότητάς μας.

 
At 5/1/06 2:11 μ.μ., Blogger Mirandolina said...

"Συγγραφείς, φιλόσοφοι και ιστορικοί της τέχνης υποστηρίζουν ότι η καλλιτεχνική διάνοια ήταν πάντα συνδεδεμένη με την κατάθλιψη, κάτι που είναι πιθανό".

Πολύ συχνά, όταν τέτοια στερεότυπα αναπαράγονται για τους καλλιτέχνες (ποτισμένα ρομαντισμό) οι ίδιοι οι καλλιτέχνες απουσιάζουν (κι οι κριτικοί τέχνης περισσεύουν).

 
At 5/1/06 2:19 μ.μ., Blogger nanakos said...

" οι καλλιτέχνες έχουν πρόσβαση στην «αλήθεια» της ανθρώπινης ύπαρξης, και ότι η αλήθεια αυτή είναι οπωσδήποτε μαύρη".

Παλιά αγαπούσα τη Βιρτζίνια. Μετά αποφάσισα να μην πολυεμπιστεύομαι ανθρώπους που γεμίζουν πέτρες τις τσέπες τους και βουτάνε στο ποτάμι! Και μετά έγιναν όλα ροζ!
Το ροζ είναι ένα πολύ παρεξηγημένο χρώμα.

 
At 5/1/06 5:28 μ.μ., Blogger sal.ló said...

"Τα ψυχοδιανοητικά γνωρίσματα της μελαγχολίας είναι:
μία βαθύτατα αλγεινή κατάθλιψη
μία αναστολή του διαφέροντος για τον εξωτερικό κόσμο
η απώλεια της ικανότητας για αγάπη
η αναστολή κάθε δραστηριότητας
η μείωση της αυτοεκτίμησης που εκφράζεται με αυτομομφές και αυτοδιασυρμούς και φθάνει μέχρι την παραληρητική προσμονή της τιμωρίας"
S.Freud, Πενθος και Μελαγχολία (1915)


Ειπώθηκαν πολλά για επίγνωση του μάταιου της ζωής, για τη μελαχολία ως φιλοσοφία , ως θρησκεία...
Το μαύρο δεν είναι χρώμα. Το χρώμα μας ωθεί στο φιλοσοφείν διότι αποτελέι την πιό χαρακτηριστική έκφανση του αισθητού. Μας καλέι να κοιτάξουμε πίσω και πέρα από αυτό. Ο αναχωρητισμός από το επαισθητό μας οδηγεί στην απουσία του χρώματος, του φωτός και καταπίνοντας το σκότος του απείρου (για τους πυθαγόριους οι έννοιες αυτές ήταν σύστοιχες) σκοτεινιάζουν τα ενδότερα της ψυχής ανεπαίσθητα,φυσικά.
Όσο για τον Φρόυντ, καλά κάνανε και τουν μαυρίσανε οι συγγραφείς της "μαύρης βιβλου της ψυχανάλυσης...
(Μαύρη μαυρίλα πλάκωσε μαύρη σαν καλιακούδα)


(Βέβαια εγώ προτιμώ κάτι πιο διάφανο, π.χ. τον καθρέπτη μου αλλά ούτε μελαγχολικός είμαι ούτε καλλιτέχνης.)

 
At 6/1/06 11:31 μ.μ., Blogger Roman said...

palia nomiza oti (opws leei kai o Panos) oi pio "eksupnoi" kai "diabasmenoi" einai panta pio katathliptikoi giati exoun epignwsh (a) tou poso euthrafsth einai h zwh kai (b) tou poso kakos mporei na ginei o anthrwpos.

nomizw oti einai shmadi akomh megaluterhs... peite to wrimothtas, peite to sofias... to na ta ksereis ola auta kai na kataferneis na mhn eisai katathliptikos. Skeptomenos isws to poso kalos mporei na ginei o anthrwpos.

stin autobiografia tou, o Kazantzakis grafei (dustuxws to exw mono se agglikh metafrash, ntroph mou):

"When I read Cervantes, his hero Don Quixote seemed to me a great saint and martyr who had left amidst jeering and laughter to discover beyond our humble everyday life, the essence which hids in back of appearances. What essence? I did not know at the time; I learned later.

There is only one essence, always the same: As yet man has found no other means to elevate himself - none but the subduing of matter and the submission of the individual to an end which transcends the individual, even though that end be chimerical (i.e. existing only in imagination).

When the heart believes and loves, nothing chimerical exists; nothing exists but courage, trust and fruitful action".

 
At 18/5/13 3:30 π.μ., Blogger Unknown said...

Ο λόγος ύπαρξης της τέχνης του μυθιστορήματος είναι η προσπάθεια κατανόησης της ζωής...... Συμφωνώ.
Δεν θα συμφωνήσω όμως με το ότι η ζωή δεν έχει κανένα νόημα από τη στιγμή που είμαστε καταδικασμένοι να πεθάνουμε. Δεν είναι όλα μαύρα και άραχνα λυπηρά και γεμάτα πόνο. Υπάρχουν και οι όμορφες στιγμές αυτές που δίνουν ένα άλλο χρώμα πέρα από το μαύρο.

 
At 8/12/15 7:53 π.μ., Blogger John said...

louis vuitton outlet
michael kors outlet
ugg slippers
coach outlet
ray-ban sunglasses
ralph lauren uk
canada goose outlet
jordan retro
abercrombie and fitch
coach outlet store online
true religion jeans
lebron james shoes
toms
ray ban sunglasses outlet
uggs boots
adidas superstar
michael kors outlet
tory burch outlet
pandora jewelry
ugg outlet
michael kors handbags
ugg outlet
christian louboutin
jordan retro
prada uk
ugg boots
the north face outlet
oakley sunglasses wholesale
retro jordans
coach outlet store online
cheap nfl jerseys
lebron 12
gucci outlet
20151208yuanyuan

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home