H εκδίκηση των Πόνγκο

«Se siente, se siente, Evo presidente!» (Το βλέπεις, το νιώθεις, ο Έβο είναι πρόεδρος!) Οι πανηγυρισμοί για την εκλογή του Έβο Μοράλες στην προεδρία της Βολιβίας θυμίζουν παλιές, ξεχασμένες μέρες. Είναι αλήθεια ότι η ελπίδα πεθαίνει τελευταία, αλλά αυτή τη φορά μπορεί να αργήσει λίγο.

Κάτι γίνεται στη Λατινική Αμερική. Ο πρόεδρος της Βραζιλίας είναι ένας άνθρωπος που δεν είχε καταναλώσει ένα πραγματικό γεύμα μέχρι τα επτά του χρόνια. Ο πρόεδρος του Περού δούλευε στα παιδικά του χρόνια ως λούστρος. Τα ηνία της Αργεντινής, της Χιλής και της Ουρουγουάης τα κρατούν άνθρωποι που είχαν συλληφθεί, βασανιστεί ή εξοριστεί στα χρόνια των δικτατοριών: ο πρόεδρος της Αργεντινής Νέστορ Κίρτσνερ γνωρίστηκε με τη νέα υπουργό Οικονομικών, τη Φελίσα Μιτσέλι, όταν έμαθε ότι είχαν έναν κοινό φίλο που σκοτώθηκε από τα ακροδεξιά αποσπάσματα θανάτου στον «βρώμικο» πόλεμο της δεκαετίας του '70.

Και τώρα, εκλέγεται πρόεδρος της Βολιβίας ένας άνθρωπος που γεννήθηκε με τη βοήθεια ενός μάγου, φύλαγε λάμα στη μακρά του πορεία από το ορεινό Ορούρο μέχρι την ημιτροπική Κοτσαμπάμπα και για να ικανοποιήσει την πείνα του μάσαγε τις φλούδες από πορτοκάλια που πετούσαν οι επιβάτες από τα παράθυρα των λεωφορείων.

Ο Βολιβιανός συγγραφέας Εντμούντο Πας Σολντάν διηγείται στην Ελ Παΐς πως όταν η χώρα του εξέλεξε το 1993 τον πρώτο της αντιπρόεδρο από τη φυλή των Αϋμάρα, ο θείος του είχε τρομοκρατηθεί. «Φαντάζεσαι να πάθει κάτι ο πρόεδρος; Θα αναλάβει την εξουσία ένας Ινδιάνος!», του έλεγε με φρίκη. Σήμερα, ο ίδιος άνθρωπος αντιμετωπίζει με ψυχραιμία την εκλογή του Μοράλες. Μπορεί να μην τον ψήφισε, μπορεί να φοβάται την αντίδραση των Ηνωμένων Πολιτειών, είναι όμως σίγουρος ότι το μέλος μιας φυλής που οι αρχές της είναι «ου κλέψεις, ου φονεύσεις, ου ψευδομαρτυρήσεις» δεν θα είναι διεφθαρμένος σαν τους προηγούμενους. Να λοιπόν ο βασικός λόγος που εξηγεί αυτό το νέο ρεύμα στη Λατινική Αμερική: η επιθυμία για αλλαγή. Τα νεοφιλελεύθερα πειράματα το μόνο που έφεραν είναι φτώχεια, δυστυχία και όξυνση των ανισοτήτων. Ας αποτύχουν οι νέοι ηγέτες, αλλά τουλάχιστον ας αποδειχθούν τίμιοι.

Ο θρίαμβος του Μοράλες έχει μια ακόμη διάσταση, αρκετά συγκινητική. Τη δεκαετία του '40, τις πιο εξευτελιστικές δουλειές στη Βολιβία τις έκαναν οι Ινδιάνοι Πόνγκο. Οι οικογένειες της ελίτ συνήθιζαν να χαρίζουν Πόνγκο στα παιδιά τους: οι Ινδιάνοι κοιμόνταν στο πάτωμα, έτοιμοι να πεταχτούν πάνω όταν τα παιδιά, που ήταν εντεταλμένοι να υπηρετούν, ξυπνούσαν τη νύχτα και ζητούσαν ένα ποτήρι νερό. Αυτοί ήταν υπεύθυνοι και για να μεταφέρουν με τα χέρια τους τα περιττώματα των λάμα που έκαναν την καλύτερη φωτιά στην κουζίνα. Ύστερα από εξήντα χρόνια, οι Πόνγκο παίρνουν την εκδίκησή τους στέλνοντας έναν δικό τους στην ηγεσία της χώρας.