H χαμένη αίγλη της Eυρώπης

Ο Κάρολος Δαρβίνος αντεπιτίθεται. Ο Βόλφγκανγκ Αμαντέους Μότσαρτ θα βρίσκεται στο προσκήνιο όλο τον επόμενο χρόνο, 250ή επέτειο από τη γέννησή του. Ένας Βρετανός επιστήμονας και ένας Αυστριακός μουσικός ξαναδίνουν στην Ευρώπη τη χαμένη αίγλη της.

Από τα τρία μεγάλα κοσμικά δόγματα που γεννήθηκαν τον 19ο αιώνα, γράφει στο κύριο άρθρο του ο Εκόνομιστ, ο μαρξισμός έπεσε θύμα της καταστροφικής εφαρμογής του και πέθανε απότομα όσο και επώδυνα. Ο φροϋδισμός πνέει κι αυτός τα λοίσθια, αν και με πιο ειρηνικό τρόπο. Ο δαρβινισμός, αντίθετα, φαίνεται να δυναμώνει όλο και περισσότερο. Αφού οι «κοινωνικοί δαρβινιστές» τον καταδίκασαν σε μια εκατοντάχρονη στασιμότητα, ταυτίζοντάς τον με την επιβίωση των ισχυρών και την εγκατάλειψη των αδυνάτων, νέες θεωρίες τον τοποθετούν επιτέλους στο σωστό πλαίσιο. Το κοινό σημείο αυτών των θεωριών είναι ότι δεν βασίζονται στον ατομικό ανταγωνισμό, μία ιδέα που υποστήριξε μεταξύ των άλλων ο Χέρμπερτ Σπένσερ, αλλά στην κοινωνική αλληλεπίδραση. Είναι αλήθεια ότι οι άνθρωποι συχνά συγκρούονται, και οι συγκρούσεις αυτές καταλήγουν σε αιματοχυσία. Άλλο τόσο αλήθεια, όμως, είναι ότι συνεργάζονται. Το «φυσικό» περιβάλλον στο οποίο εξελίσσεται η ανθρωπότητα δεν είναι η ζούγκλα ή η σαβάνα, αλλά η κοινωνία.

«Θα ζητήσω από τον Μότσαρτ να με συγχωρήσει που η μουσική του δεν με οδήγησε σε λαμπρά κατορθώματα, αλλά με έκανε έναν γελωτοποιό που έχασε εξαιτίας του το λίγο μυαλό που είχε, που περνά τον πιο διαυγή χρόνο του μουρμουρώντας σε μια γαλήνια μελαγχολία πράγματα που δεν καταλαβαίνει, και που περιπλανιέται σαν φάντασμα, μέρα-νύχτα, γύρω από ένα μυστήριο στο οποίο δεν μπορεί να διεισδύσει». Αυτά έλεγε ο Κίρκεγκορ για τον συνθέτη στον οποίο είναι αφιερωμένο το έτος που ξημερώνει. Ο Νουβέλ Ομπζερβατέρ, το Λ'Εξπρές, το Σπήγκελ, άφησαν προς στιγμήν κατά μέρος τη μιζέρια, απέστρεψαν το βλέμμα από τους αποτυχημένους πολιτικούς και τους διεφθαρμένους επιχειρηματίες και αφιέρωσαν τα εξώφυλλά τους στον αθάνατο καλλιτέχνη. Στο Ιράν απαγόρευσαν τον Μότσαρτ, μαζί με όλα τα συναφή δυτικά προϊόντα. Καιρός να τιμήσουμε τη μνήμη του στην Ευρώπη.

Αυτή είναι η εκδίκηση της γηραιάς ηπείρου. Απέναντι στους αφελείς που πιστεύουν ότι ο κόσμος μας είναι φτιαγμένος από έναν έξυπνο νου και ένα επιδέξιο χέρι, αντιτάσσει τον επιστήμονα που παρουσίασε τη θεωρία της εξέλιξης και της φυσικής επιλογής. Απέναντι στους φανατικούς που θέλουν τους άνδρες ναρκωμένους και τις γυναίκες υποταγμένες, αντιπαραθέτει τον μουσικό που έγραφε το 1789 στη γυναίκα του: «Την 1η Ιουνίου θα κοιμηθώ στην Πράγα, όπως και την 3η. Την 4η; Δίπλα στην αγαπημένη μου γυναικούλα! Ετοίμασε καλά την αγαπημένη και πανέμορφη μικρή φωλιά, γιατί ο ανθρωπάκος μου την αξίζει πραγματικά, συμπεριφέρθηκε πολύ καλά και δεν επιθυμεί τίποτα άλλο παρά να κατακτήσει τον υπέροχο κώλο σου». Είμαστε Ευρωπαίοι, ναι, και είμαστε υπερήφανοι γι' αυτό.