Ο Kαθένασμας, ο Θάνατος κι ο Pοθ

Είστε θρήσκος, Φίλιπ Ροθ; «Είμαι ακριβώς το αντίθετο. Είμαι αντι-θρήσκος. Θεωρώ τους θρήσκους αποκρουστικούς. Μισώ τα ψέματα της θρησκείας. Όλα είναι ένα μεγάλο ψέμα. Όταν γράφω, αισθάνομαι μοναξιά, φόβο, αγωνία. Και δεν χρειάστηκα ποτέ τη θρησκεία για να με σώσει».

Στα τέλη του 15ου αιώνα υπήρχε η συνήθεια να παίζουν στα αγγλικά νεκροταφεία κάποια αλληγορικά, ηθικοπλαστικά θεατρικά έργα. Το θέμα ήταν πάντα η σωτηρία. Και το ηθικό δίδαγμα ήταν του τύπου «Εργάσου σκληρά και θα πας στον Παράδεισο». Ή «Να είσαι καλός χριστιανός, αλλιώς θα πας στην Κόλαση». Ένα απ' αυτά τα έργα λεγόταν Ο Καθένασμας (Everyman) και γράφτηκε από έναν άγνωστο το 1485, ανάμεσα στον θάνατο του Τσώσερ και τη γέννηση του Σαίξπηρ. Ο Καθένασμας δέχεται επίσκεψη από τον Θάνατο. «Είμαι ο Θάνατος», του λέει. «Ω, Θάνατε», απαντά ο Καθένασμας, «ήλθες τη στιγμή που σε είχα λιγότερο στο μυαλό μου».

Αυτό είναι το θέμα του τελευταίου βιβλίου του Φίλιπ Ροθ, ενός βιβλίου με μαύρο, κατάμαυρο εξώφυλλο και μια μονάχα στενή κόκκινη γραμμή κάτω από τον τίτλο: Everyman. Μοιάζει με τη Βίβλο, λέει στον συγγραφέα ο Δανός δημοσιογράφος που του πήρε συνέντευξη για λογαριασμό της Γκάρντιαν. «Εγώ νομίζω πως μοιάζει με ταφόπλακα», απαντά εκείνος. Μα δεν θα αντιδράσει ο εκδότης, δεν θα ενοχληθούν οι βιβλιοκριτικοί, δεν θα ξενιστούν οι αναγνώστες; «Ελάχιστα μ'ενδιαφέρει. Πιστεύω πως πρέπει να επιβληθεί ένα μορατόριουμ 100 ετών σε οποιαδήποτε συζήτηση γύρω από τη λογοτεχνία. Να κλείσουν όλα τα τμήματα λογοτεχνίας, να καταργηθούν οι βιβλιοκριτικές, να απολυθούν οι κριτικοί. Οι αναγνώστες να αφεθούν μόνοι τους με τα βιβλία. Κι όποιος τολμά να εκφράζει οποιαδήποτε άποψη γι' αυτά, να φυλακίζεται ή να εκτελείται επιτόπου».

Για πολλά χρόνια, ο Ροθ είχε αποφασίσει να μη σκέπτεται τον θάνατο. Δεν άλλαξε την απόφασή του ακόμη κι όταν πέθαναν οι γονείς του. Όμως τον περασμένο Απρίλιο πέθανε ένας καλός του φίλος, συνομήλικος, κι όλα άλλαξαν. Ο θάνατος αυτός τον διέλυσε και τον τρομοκράτησε. Στα 72 του χρόνια, ο Ροθ φοβάται τον θάνατο, τη λήθη, το να μην είναι ζωντανός, να μην αισθάνεται τη ζωή, να μην τη μυρίζει. «Πριν από οκτώ χρόνια βρέθηκα στην κηδεία ενός συγγραφέα. Ήταν ένας άνθρωπος γεμάτος ζωή, χιούμορ, περιέργεια. Είχε φίλες, ερωμένες. Κι ήταν όλες εκεί. Γυναίκες όλων των ηλικιών. Κι όλες έκλαιγαν, και κάποια στιγμή εγκατέλειψαν την αίθουσα, γιατί δεν το άντεχαν». Στη δική του κηδεία τι θα κάνουν οι γυναίκες; «Αν κάνουν τον κόπο να περάσουν, μάλλον θα αποδοκιμάσουν το φέρετρο».

Το πάθος δεν αλλάζει με την ηλικία, λέει ο Ροθ. Εσύ αλλάζεις. Μεγαλώνεις. H δίψα για τις γυναίκες γίνεται πιο έντονη. Το πάθος για το σεξ αποκτά μια δύναμη που δεν την είχε νωρίτερα. Το πάθος για το γυναικείο σώμα γίνεται πιο επίμονο. Το σεξουαλικό πάθος είναι πάντα βαθύ, αλλά γίνεται βαθύτερο.