Ευελιξία και ασφάλεια

«Ο καπιταλισμός είναι ένα άγριο θηρίο, που αν το αφήσεις μόνο του δημιουργεί ανισότητες. Η δική μας αποστολή είναι να το δαμάσουμε!» Γιαν Κεράα Ράσμουσεν, επικεφαλής οικονομολόγος της Γενικής Συνομοσπονδίας Εργαζομένων της Δανίας

Το δανικό μοντέλο είναι ομολογουμένως κάπως περίεργο. Οι εργοδότες μπορούν κατ’αρχήν να απολύουν όποιον θέλουν, χωρίς αποζημίωση, με μια προειδοποίηση μόλις πέντε ημερών για τους ανειδίκευτους εργάτες και τριων μηνών για τους υπαλλήλους. Το αποτέλεσμα είναι το 25% με 30% των 2,8 εκατομμυρίων εργαζομένων να αλλάζουν κάθε χρόνο εργοδότη. Ο μέσος χρόνος παραμονής ενός εργαζομένου σ’έναν εργοδότη είναι μόλις 7 χρόνια. Είναι η περίφημη «ευελιξία» της αγοράς εργασίας, για την έλλειψη της οποίας παραπονιούνται οι βιομήχανοι στη Γαλλία, τη Γερμανία, την Ελλάδα. Αυτή η ευελιξία, όμως, συνδυάζεται στη Δανία, και γενικότερα στις σκανδιναβικές χώρες, με την ασφάλεια. Ο Δανός που απολύεται δικαιούται αποζημίωσης για τέσσερα χρόνια, με «πλαφόν» τα 2.000 ευρώ το μήνα. Αυτό σημαίνει ότι ο ανειδίκευτος που χάνει τη δουλειά του εισπράττει το 90% του μισθού του, ο μέσος μισθωτός το 60% και ο υψηλόμισθος το 30%. «Το σύστημα είναι δίκαιο», λέει ο Ράσμουσεν, «αφού πιο ευάλωτοι στην ανεργία είναι οι χαμηλόμισθοι και οι λιγότερο ειδικευμένοι».

Πράγματι, το μυστικό του δανικού μοντέλου είναι ότι ικανοποιεί όλες τις πλευρές - και, επιπλέον, λειτουργεί! Η ανεργία είναι μόλις 5,4% (έναντι 10% στη «φιλεργατική» Γαλλία), με τα ποσοστά απασχόλησης να φτάνουν το 64% στην ηλικιακή κατηγορία 15-24 (έναντι 30% στη Γαλλία) και το 60,7% στην κατηγορία 55-64 (έναντι 37%). Το άγριο θηρίο θα ήθελε φυσικά περισσότερα. «Το σύστημα δεν δημιουργεί αρκετή γεωγραφική κινητικότητα», παραπονείται ο Νιλς Εσπερσεν, διευθυντής ανθρωπίνων πόρων στην εταιρεία Velux. Σε μια χώρα όμως που η συμμετοχή στα συνδικάτα φτάνει το 80%, οι εργοδότες δεν μπορούν να κάνουν ό,τι θέλουν. Κι ας μην καθορίζονται με νόμο ούτε ο χαρακτήρας των συμβάσεων εργασίας ούτε ο ελάχιστος μισθός ούτε ο χρόνος εργασίας…

Αποτελεί λοιπόν η Δανία μια νησίδα συναίνεσης και ευημερίας στη φουρτουνιασμένη Ευρώπη; Ακριβής έως πρόσφατα, η εικόνα αυτή αρχίζει σιγά-σιγά να θολώνει. Κάτι η γήρανση του πληθυσμού, κάτι η αύξηση της μετανάστευσης, οι οικονομολόγοι προειδοποιούν ότι σε 30 χρόνια τα ελλείμματα θα εκτοξευτούν στα ύψη. Μια επιτροπή που συγκροτήθηκε με κυβερνητική πρωτοβουλία πρότεινε την περασμένη εβδομάδα να αυξηθεί η ηλικία συνταξιοδότησης και να περιοριστούν τα προγράμματα που επιτρέπουν σήμερα στους μισούς εργαζομένους να παίρνουν πρόωρη σύνταξη στα 60. Ανάμεσα στις 43 συνολικά προτάσεις της περιλαμβάνεται ακόμα η μείωση των φόρων και η χρέωση των πολιτών για ορισμένες υπηρεσίες της εκπαίδευσης και της υγείας. Αλλά οι αντιδράσεις είναι έντονες, ακόμη και ο κεντροδεξιός πρωθυπουργός δήλωσε πως δεν χρειάζονται βιαστικές κινήσεις. Οι αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται ψύχραιμα, συναινετικά και πολιτισμένα.