Πώς η κουβανή πόρνη αγόρασε βιβλία

Η Γιολάντα, η γυναίκα του Μανουέλ, έχει προτίμηση στους ανατολικοευρωπαίους συγγραφείς. Ετσι, για να κάνει το ταξίδι των 980 χιλιομέτρων από το σπίτι της στη φυλακή, πήρε μαζί της Καπουσίνσκι, Κούντερα και Σκβορέτσκι.

Το καθεστώς του Φιντέλ Κάστρο δεν μπορεί τελικά να είναι τόσο κακό: απόδειξη, ότι επιτρέπεται στους πολιτικούς κρατούμενους να διαβάζουν στα κελλιά τους. Δεν μπορούν βέβαια να διαβάζουν ό,τι θέλουν. Ο Αλφρέδο Φελίπε Φουέντες, ένας από τους 75 δημοσιογράφους, συνδικαλιστές, γιατρούς και βιβλιοθηκάριους που καταδικάστηκαν το 2003 σε ποινές κάθειρξης ως 28 ετών, απαγορεύεται να διαβάζει βιβλία για τα ανθρώπινα δικαιώματα. Εχει όμως στο κελλί του μια βιογραφία του Γκάντι, τους Αθλίους του Βικτόρ Ουγκώ και τη «Δεύτερη Επανάσταση» του Ανταμ Μίχνικ. Ο Μανουέλ Βάσκες Πορτάλ, εκτός από τους ανατολικοευρωπαίους που αρέσουν στη γυναίκα του, απέκτησε πρόσφατα και το «Ταμπούρλο», του Γκύντερ Γκρας. Εν τάξει, ο Ρεϊνάλντο Αρένας απαγορεύεται αυστηρά, ήταν άλλωστε και διαφωνών και ομοφυλόφιλος. Στη μαύρη λίστα περιλαμβάνεται και ο μαρκήσιος ντε Σαντ, ως ιδιαιτέρως επικίνδυνος. Επιτρέπεται όμως ο Πρίμο Λέβι, που εδώ και δυόμιση χρόνια κυκλοφορεί από κελλί σε κελλί. Το πιο μεγάλο ταξίδι, πάντως, το έχει κάνει η υπό διαρκή περιορισμό βιρμανή Αούνγκ Σούου Κίι: ο Νορμάντο Ερνάντες, που φυλακίστηκε επειδή τόλμησε να κάνει απεργία πείνας υπέρ της δημοκρατίας, διέσχισε κατά τη μεταφορά του στη φυλακή όλο το νησί συντροφιά με τα βιβλία της.

Ισως λοιπόν τα δικαστήρια του Κάστρο να είχαν κατά βάθος ευγενείς σκοπούς επιβάλλοντας αυτές τις εξοντωτικές ποινές στους «75». Όπως γράφει στη Μοντ η συγγραφέας Τερέζα Μποντ, που έχει ζήσει στην Κούβα, το κέρδος είναι διπλό. Οι ίδιοι οι πολιτικοί κρατούμενοι έχουν το χρόνο να μελετήσουν ιστορία, ποίηση, πολιτικές επιστήμες, ξένες γλώσσες. Αλλά και οι γυναίκες τους ανακάλυψαν μέσα τους μια δύναμη που δεν τη φαντάζονταν, όπως οι μάνες της Αργεντινής όταν διαδήλωναν για τους εξαφανισμένους συγγενείς τους τη δεκαετία του ’70. Όταν ο Ανχελ Μόγια, ένας άλλος της ομάδας των «75», χρειάστηκε να εγχειριστεί στην πλάτη και οι αρχές τού το αρνήθηκαν, η γυναίκα του κατασκήνωσε σε ένδειξη διαμαρτυρίας στην πλατεία της Επανάστασης, έξω από το γραφείο του Κάστρο. Δύο ημέρες μετά, το αίτημα του κρατούμενου ικανοποιήθηκε. Η πράξη της προκάλεσε αίσθηση στο νησί. Αρκετές εβδομάδες αργότερα, μια πόρνη πλησίασε σ’ένα δρόμο της Αβάνα τη σύζυγο ενός άλλου κρατούμενου, της έδωσε ένα ουόκμαν και της είπε: «Δώστο στη μαύρη που διαδήλωσε σ’αυτή την πλατεία, είναι για τον άντρα της». Επειδή όμως τα ουόκμαν απαγορεύονται στη φυλακή, η γυναίκα πρότεινε στη πόρνη να προσφέρει βιβλία. «Αι, μαμίτα, δεν έχω, αλλά θα αγοράσω», απάντησε εκείνη. Και το έκανε: την επόμενη φορά εμφανίστηκε με έργα του Εντγκαρ Αλαν Πόε, έναν Αρσέν Λουπέν και μια βιογραφία του Βαν Γκογκ.