Όποιος σκέφτεται δεν ζει

Μπορείτε να το δοκιμάσετε κι εσείς, σαν άσκηση ύφους: να περιορίσετε τον Οδυσσέα του Τζόυς σε 160 χαρακτήρες.Όσους χωρά ένα γραπτό μήνυμα κινητού τηλεφώνου.

Όταν ο Τζων Σάτερλαντ, ένας καθηγητής αγγλικής λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο του Λονδίνου, έβαλε αυτή την άσκηση στους φοιτητές του, δεν μπορούσε να φανταστεί ότι θα έδινε λαβή για ένα περιπετειώδες παιχνίδι στο Internet: το παιχνίδι της «σύντομης σκέψης». Χρήστες απ' όλο τον κόσμο ανταποκρίθηκαν στην πρόκληση και άρχισαν να παίζουν με τους κλασικούς και τα έργα τους, από τον Κόνραντ μέχρι τον Δάντη, από τα Ανεμοδαρμένα Ύψη μέχρι τον Μόμπυ Ντικ. Για να συντομεύσουν τα κείμενα, κόβουν τις λέξεις, τρώνε τα φωνήεντα, χρησιμοποιούν διάφορα σύμβολα, όπως κάνουν με τα SMS. Θα παρατηρούσε κανείς ότι, και πάλι, δύσκολα χωράει ο Οδυσσέας σε 160 χαρακτήρες. Μα οι πιτσιρικάδες είναι πολυμήχανοι, βρίσκουν λύσεις, και είναι συνήθως πρωτότυπες.

Στη φιλοσοφία της σύντομης σκέψης, γράφει ο Φραντσέσκο Μέρλο στη Ρεπούμπλικα, η σκέψη καθυστερεί τη σχέση με τα πράγματα. Κατά συνέπεια, όποιος σκέφτεται δεν ζει. Όποιος αρθρώνει τη σκέψη εξαρθρώνει τη ζωή. Το φαινόμενο αυτό συνδέεται με τη διαπίστωση ότι δεν υπάρχει ένα Μέλλον αλλά πολλά, χιλιάδες διαφορετικά μέλλοντα, η πρόοδος είναι μύθος, ο κόσμος μας αρχίζει πάντα από την αρχή, χωρίς όμως να κουβαλά το βαρύ φορτίο του Σίσυφου. Οι ουτοπίες περνούν κρίση, τα προγράμματα και οι ιδεολογίες περνούν κρίση, τα μοντέλα περνούν κρίση, το μέλλον περνά κρίση, όπως και το παρελθόν. Το μόνο που μας έχει μείνει είναι το παρόν. Το μόνο που έχει νόημα είναι το στιγμιαίο. H μόνη σκέψη που αξίζει τον κόπο είναι η απλή και σύντομη. Και τα εργαλεία της σύντομης σκέψης είναι πολλά: το κινητό τηλέφωνο, τα μηνύματα, το Ipod, το βιντεοκλίπ, το e-mail, η ραπ, τα διαφημιστικά σλόγκαν, το ζάπινγκ, οι δημοσκοπήσεις, η ψηφιακή και διαδραστική τηλεόραση, το chat, η συνάντηση δύο βλεμμάτων σ' ένα αεροδρόμιο, οι πίσω αίθουσες, οι αφορισμοί, το καροτσάκι του σούπερ-μάρκετ, τα 15 λεπτά διασημότητας ενός ασήμου.

Στον κόσμο της σύντομης σκέψης, ακόμη και η Αποκάλυψη είναι σύντομη. Περνάμε αστραπιαία από την ασθένεια των τρελών αγελάδων στο τσουνάμι, από το AIDS στη γρίπη των πουλερικών, από την παχυσαρκία των παιδιών στην ισλαμική τρομοκρατία κι από το φαινόμενο του θερμοκηπίου στην ατομική βόμβα της Βόρειας Κορέας. Όλα μας προβληματίζουν, αλλά για λίγο. H κάθε καταστροφή μάς τρομάζει, αλλά πριν αρχίσουμε να την παίρνουμε εντελώς στα σοβαρά έρχεται η επόμενη. H σύντομη σκέψη είναι η διάλυση της συστηματικής σκέψης που είχε ήδη προβλέψει ο Νίτσε, είναι ένας κόσμος με χίλιες διαστάσεις, ο αντίθετος απ' αυτόν που περιέγραψε και περιέπαιξε ο Μαρκούζε. Αν ο Καρλ Κράους είχε γράψει το Κεφάλαιο, είπε κάποτε ένας Ιταλός φιλόσοφος, δεν θα του αφιέρωνε πάνω από τρεις αράδες. Κάπου 160 χαρακτήρες δηλαδή.