Γελά ο Θεός με τον Pούσντι;

Με την ενεργό ανάμειξή του στην προεκλογική εκστρατεία της Γερμανίας, ο Γκίντερ Γκρας μπορεί και να επηρέασε κάποιον ψηφοφόρο, συμβάλλοντας έτσι στη Μεγάλη Ανατροπή. Επικρίθηκε όμως από συναδέλφους του για σύγχυση αρμοδιοτήτων. Ενας άλλος προβεβλημένος συγγραφέας τώρα, που βρίσκεται εδώ και χρόνια στο στόχαστρο των φανατικών επειδή παραβίασε τους κανόνες της θρησκείας του, κατηγορείται ότι ξέχασε τη θεμελιώδη αρχή της λογοτεχνίας, δηλαδή τον πλουραλισμό, και έγινε κι αυτός ένας αληθινός «πιστός». Πρόκειται για τον Σαλμάν Ρούσντι, που συνόδευσε την έκδοση του τελευταίου του βιβλίου με σειρά άρθρων υπέρ της μεταρρύθμισης του ισλάμ.

Το μεγαλείο του μυθιστορήματος, είχε πει ο Μίλαν Κούντερα παραλαμβάνοντας το 1985 το Βραβείο Λογοτεχνίας της Ιερουσαλήμ, είναι η ικανότητά του να στεγάζει πολλούς ηθικούς κόσμους, που αλληλεπιδρούν ο ένας με τον άλλον χωρίς να χρειάζεται να υποταχθούν κάποιοι απ' αυτούς σε ένα οριστικό και αδιαμφισβήτητο συμπέρασμα. «Το μυθιστόρημα είναι ένας φανταστικός Παράδεισος όπου κανείς δεν κατέχει την αλήθεια, ούτε η Άννα ούτε ο Καρένιν, αλλά όπου τόσο η Άννα όσο και ο Καρένιν έχουν το δικαίωμα να εκφραστούν». Ο Ρούσντι δεν υπηρετεί πλέον δυστυχώς αυτό τον ρόλο, υποστηρίζει στην «Γκάρντιαν» ο εφημέριος και καθηγητής Φιλοσοφίας Τζάιλς Φρέιζερ. H εμμονή του στην ηθική ασθένεια του ισλάμ, για την οποία πρέπει να βρεθεί επειγόντως ένα φάρμακο, έχει εκμηδενίσει την απόσταση που θα έπρεπε να έχει από τα πράγματα. Ο διανοούμενος έχει δώσει τη θέση του στον πιστό. «Ο άνθρωπος σκέπτεται, ο Θεός γελά», λέει ένα εβραϊκό ρητό, υπονοώντας ότι η προσπάθεια του ανθρώπου να αναζητήσει μια ενιαία απάντηση στα προβλήματα του κόσμου είναι μάταιη. Τα τελευταία καμώματα του Ρούσντι - γράφει ο εφημέριος - θα πρέπει να διασκεδάζουν τον Θεό πολύ.

Ο τρομερός «Ινδός με βρετανικό διαβατήριο» βρίσκεται έτσι ανάμεσα σε δύο πυρά. Οι εξτρεμιστές του ισλάμ τον σιχαίνονται επειδή είναι πολύ πλουραλιστής και οι οπαδοί της διανοητικής καθαρότητας τον επικρίνουν επειδή δεν είναι αρκετά πλουραλιστής. Οι πρώτοι θέλουν να τον σκοτώσουν επειδή προσέβαλε τη θρησκεία και οι δεύτεροι επειδή προσέβαλε τη λογοτεχνία. Αλλά ο Ρούσντι έχει πάρει τις αποφάσεις του, δεν φοβάται πια τα όπλα, ούτε τα πραγματικά ούτε τα συμβολικά. H στράτευσή του, άλλωστε, δεν είναι σημερινή: ο Γάλλος βιβλιοκριτικός Πιερ Ασουλίν μάς θυμίζει ότι έχουν περάσει κιόλας 15 χρόνια από εκείνο το παθιασμένο «Χαμόγελο του ιαγουάρου» με το οποίο ο Ρούσντι υπερασπιζόταν τους Σαντινίστας. Αλλά αυτή η στράτευση δεν τον εμποδίζει να γράφει υπέροχα βιβλία, όπως «Ο Χαρούν και η θάλασσα των παραμυθιών» ή «Ο τελευταίος στεναγμός του Μαυριτανού». Ούτε άλλωστε να κάνει, μαζί με τη γοητευτική γυναίκα του, υπέροχη παρέα. Έτσι λένε τουλάχιστον.