H λογική της αρπακτικότητας
Πριν από τρία χρόνια, στο βιβλίο του «Μετά την αυτοκρατορία» (εκδ. KPITIKH), ο Εμμανυέλ Τοντ προέβλεπε τη βαθμιαία αποσύνθεση της αμερικανικής υπερδύναμης. Τώρα λέει ότι ήταν υπερβολικά αισιόδοξος.
Κατά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο, οι Ηνωμένες Πολιτείες συνέτριψαν με τα αεροπλανοφόρα τους τον ιαπωνικό στρατό, οργάνωσαν την απόβαση στη Νορμανδία, εφοδίασαν τον ρωσικό στρατό με ελαφρύ οπλισμό και συνέβαλαν αποφασιστικά στην απελευθέρωση της Ευρώπης. Απέναντι στον ναζιστικό κυκλώνα, επέδειξαν μια εντυπωσιακή μαεστρία. Εξήντα χρόνια αργότερα, ένας άλλος κυκλώνας αποκαλύπτει τη γύμνια τους και την ανικανότητά τους. Πώς εξηγείται αυτή η διαφορά; Τι έφταιξε και η υπερδύναμη έγινε νάνος;
H εξήγηση είναι απλή, λέει ο Γάλλος διανοητής σε συνέντευξή του στη Φιγκαρό. Ο αμερικανικός καπιταλισμός εκείνης της εποχής ήταν ένας βιομηχανικός καπιταλισμός, που στηριζόταν στην παραγωγή αγαθών. Είναι χαρακτηριστικό ότι μετά τον B' Παγκόσμιο Πόλεμο, τα μισά αγαθά του πλανήτη παράγονταν στις Ηνωμένες Πολιτείες. Σιγά σιγά, όμως, το αμερικανικό οικονομικό σύστημα έπαψε να στηρίζεται σε μια πραγματική εσωτερική βιομηχανική παραγωγή και έριξε όλο το βάρος του στην τόνωση της κατανάλωσης. Χάρις στην κατανάλωση, που αποτελεί έναν πραγματικά δυναμικό τομέα, η αμερικανική οικονομία βρίσκεται σήμερα στην καρδιά του παγκοσμιοποιημένου οικονομικού συστήματος. Αλλά η βιομηχανία της έχει αποδυναμωθεί. Και όταν συμβαίνει μια φυσική καταστροφή, αυτό που χρειάζεται δεν είναι χρηματιστηριακοί ή φορολογικοί σύμβουλοι, αλλά υλικά, μηχανικοί και τεχνικοί. Ο κυκλώνας Κατρίνα έδειξε τα όρια μιας εικονικής οικονομίας που αντιλαμβάνεται τον κόσμο ως ένα τεράστιο βιντεογκέιμ. Οι λεηλασίες των καταστημάτων αναπαράγουν στο πιο χαμηλό επίπεδο της κοινωνίας τη λογική της αρπακτικότητας που ενυπάρχει σήμερα στο αμερικανικό κοινωνικό σύστημα. Είναι η λογική του εύκολου κέρδους με τη μικρότερη δυνατή προσπάθεια, μέσω της κερδοσκοπίας ή, γιατί όχι, της κλοπής. H συμμορία των μαύρων που λεηλατεί ένα σούπερ μάρκετ και η ομάδα των ολιγαρχών που οργανώνει στο Ιράκ την κλοπή του αιώνα έχουν μια κοινή αρχή: την αρπακτικότητα.
Ο Τοντ είχε προβλέψει την κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος μελετώντας την αύξηση της παιδικής θνησιμότητας την περίοδο 1970-'74. Μια ανάλογη αύξηση για όλες τις λεγόμενες αμερικανικές «φυλές» δείχνουν τα τελευταία στοιχεία για τις Ηνωμένες Πολιτείες. Συνδυάζοντας το στοιχείο αυτό με την ανικανότητα της χώρας να αντιδράσει απέναντι στον βιομηχανικό ανταγωνισμό, με το τερατώδες και συνεχώς διογκούμενο εμπορικό έλλειμμά της, με την παρακμή του στρατιωτικού της μηχανισμού και με την προκλητική αδιαφορία των ελίτ, ο Γάλλος διανοητής αναφωνεί: «Στο βιβλίο μου "Μετά την αυτοκρατορία" ήμουν αισιόδοξος! Μεσοπρόθεσμα, πρέπει πλέον να περιμένουμε μια κρίση σοβιετικού τύπου στις Ηνωμένες Πολιτείες!».
Ο σοβιετικός κομμουνισμός έλεγε ότι το κράτος είναι το παν και το άτομο δεν είναι τίποτα. Πρεσβεύοντας ακριβώς το αντίθετο, ο αμερικανικός νεοφιλελευθερισμός κινδυνεύει να έχει το ίδιο τέλος.
posted by Μιχάλης Μητσός @ 11:16 π.μ.
15 comments
15 Comments:
Η καταναλωτική νοοτροπία που καλλιεργήθηκε μετά τον πόλεμο αναδεικνύεται από τη φυσική καταστροφή ως αρπακτικότητα;
Παραπέμπω τον διανοητή κ Τοντ στον Μαυρο Πρόβατο για αποκαθήλωση.
Δεν είναι δυνατό να κατατάσσει σε συγγενή ή επίκτητη "αρπακτικότητα" την απελπισμένη ενστικτώδη προσπάθεια επιβίωσης των ταλαίπωρων στην Ν.Ορλεάνη.
Ποιά λογική του "εύκολου κέρδους με την μικρότερη δυνατή προσπάθεια", της "κερδοσκοπίας" και της "κλοπής" μπορεί να ορίσει τις πράξεις αυτών που επί μια βδομάδα πνίγονταν στα σκατά και περίμεναν τον Βλάκα να ξυπνήσει;
Και, σιγά την πρόβλεψη...Ο κόσμος τό 'χει τούμπανο κι ο κ. Τοντ κρυφό καμάρι που το κατάλαβε πριν από τρία χρόνια.
Πάντως εγώ όταν (μετ)έγραφα την άποψη του Τοντ ότι ο σοβιετικός κομμουνισμός και ο αμερικανικός καπιταλισμός θα έχουν το ίδιο τέλος, αισθανόμουν λίγο αμήχανα. Δεν συμφωνώ, ασφαλώς, αλλά οι απόψεις του τύπου είναι ενδιαφέρουσες. Και να θυμόμαστε ότι είχε προβλέψει το τέλος της σοβιετικής αυτοκρατορίας...
Μη μου θυμίζεις τον Μαύρο Πρόβατο γιατί θα μας πει πάλι ότι οι 150 Ιρακινοί που σκοτώθηκαν σήμερα είναι θύματα της "αντίστασης" και θα τα πάρω.
Ειπώθηκαν πολλές υπερβολλές με αφορμή τον τυφώνα. Η φυσική καταστροφή ήταν τεράστια. Η περιοχή που χτυπήθηκε έχει έκταση πάνω από 235.000 τετρ. χιλιόμετρα, δηλαδή έκταση σχεδόν δύο φορές σαν την Ελλάδα.
Δεν χρείαζεται να είναι κάποιος Τοντ για κάνει τετοιου ειδους πρόβλεψη, αργά η γρήγορα θα επαληθευτεί. Υπάρχει όμως μια μεγάλη διαφορά μεταξύ αυτών των δυο συστημάτων, ενω το σοβιετικό- κομμουνιστικό κατέρευσε χωρίς κανένας να το νοσταλγεί (πλην ελαχίστων) ο αμερικανικός πολιτικός και οικονομικός φιλελευθερισμός έχει επεκταθεί σε μεγάλο μέρος του κόσμου και θα συνεχισεί να επεκτείνεται ανεξάρτητα απο μια κρίση η οχι των ΗΠΑ.
Αυτό το σχόλιο αφαιρέθηκε από έναν διαχειριστή ιστολογίου.
Καλά Μιχάλη μόνο 150 σκοτώθηκαν στο Ιράκ σήμερα; Αυτό που θα σου πω "πάλι" είναι να τσακιστούν οι αγγλοαμερικάνοι εισβολείς να φύγουν από το Ιράκ. Μην τα "πάρεις" όμως - για να μην κουράζεσαι από τώρα.
Αυτά που λέει ο Τοντ συμφωνώ οτι έχουν ένα ενδιαφέρον - να σημειώσω όμως την απορία μου, οτι αν η πραγματική δύναμη ανήκει σε όσα κράτη έχουν την ισχυρότερη παραγωγική/βιομηχανική βάση, γιατί αποφεύγει να αναφέρειέστω και μια λεξούλα για την Κίνα; Το βασίλειο του μέσου δε χωράει πουθενά στα σχήματα του καλού δημογράφου!
Ακόμα, δεν μπορώ με τίποτα να καταλάβω, γιατί ενώ δέχεται οτι "ο φιλελεύθερος καπιταλισμός με ένα ελάχιστο κρατικής ρύθμισης είναι το μοναδικό δυνατό σύστημα" (από την κοινή του συνέντευξη με το μισότρελο αμερικανολάγνο ακαδημαϊκό Ρεβέλ), ενώ δεν απορρίπτει την στοιχειώδη θέση της κυριαρχίας του χρηματιστηριακού κεφάλαιου (εκφρασμένη ήδη στις αρχές του προηγούμενου αιώνα, από τον Χίλφερντιγκ, αν θυμάστε), θεωρεί οτι η "ωρίμανση" αυτή που συντελέστηκε στις ΗΠΑ σε μεγαλύτερο βάθος και εύρος από οπουδήποτε αλλού, σημαίνει και την παρακμή της Αμερικής. Δηλαδή ο καπιταλισμός (του οποίου είμαστε δηλωμένοι οπαδοί) νικιέται από μια λιγότερο ώριμη βερσιόν του;;
Εστω λοιπόν οτι είτε μας αρέσει, είτε όχι, τα δεδομένα αυτό μας λένε. Τότε δεν έχει πρόβλημα η θεωρητική προσέγγιση του κ. Todd,
über den Tod des amerikanischen Kapitalismus?
Να επισημάνω επίσης οτι η πρόβλεψη της κατάρρευσης του σοβιετικού κομμουνισμού είναι διαφημιστική μούφα. Διαβάστε αν έχετε υπομονή το αντίστοιχο πόνημά του και θα καταλάβετε
Ουφ, κατάφερα να τον βάλω στη συζήτηση. Αργούσε σήμερα κι είχα ανησυχήσει...
"Ο Τοντ είχε προβλέψει την κατάρρευση του σοβιετικού συστήματος μελετώντας την αύξηση της παιδικής θνησιμότητας την περίοδο 1970-'74". Είναι από τις περιπτώσεις που αν επαληθευτεί η πρόβλέψή σου γίνεσαι "έγκυρος αναλυτής", αλλά αν πέσεις έξω δεν το θυμάται κανείς. Και πάντως τι νόημα έχει για μερικούς να βλέπουν τις Ηνωμένες Πολιτείες σαν έναν υποψήφιο αυτόχειρα που έχει σκαρφαλώσει σε ένα μπαλκόνι, και μαζεμένοι από κάτω, να ψιθυρίζουν ο ένας στον άλλο "τώρα θα πέσει" ή να φωνάζουν "πέσε-πέσε", που έχει χαβαλέ και ακούγεται περισσότερο;
* Μικρή συμμετοχή στην αποδόμηση του Τοντ. Στην αρχή μάλλον ψιθύριζε, αλλά έχασε την αισιοδοξία του και έχει αρχίσει να φωνάζει.
Αυθεντίες του μπλόγκ, ηρεμείστε.
Έχει η Αμερική που εμείς, και ο κ.Τοντ, αναλύουμε (η Ομοσπονδιακή έκφρασή της)σχέση με τη λειτουργία κάθε Πολιτείας, αλλά και των επί μέρους Κοινοτήτων μέσα σ' αυτές, σε τοπικό επίπεδο; Στις λίγες επισκέψεις μου εκεί, πέρα από τις φανερές αντιθέσεις, είδα "καταναλωτική συνείδηση" και όχι "αρπακτικότητα". Αντίθετα με εμάς που το μισό μας σπίτι είναι γεμάτο από άχρηστα πράγματα που ικανοποιούν το στερημένο DNA μας.
Είδα προστασία του καταναλωτή και είδα δικαιώματα του καταναλωτή. Αρπακτικότητα είδα σ'ένα εκπτωτζίδικο της TIMBERLAND, κάπου στο πουθενά πολύ Βόρεια του Σικάγου, χειμώνα με -25 βαθμούς όπου το μόνο που άκουγες ήταν "ρε μαλάκαα, έλα να δείς τι βρήκα!" από τους 80 Ελληνάρες στους 100 συνολικά πελάτες που ήταν εκεί.
Αλήθεια, ο διανοητής Τοντ σε τι συμπέρασμα θα κατέληγε για τον μοναδικό Ελληνικό φιλελεύθερο, καινοτομίστικο (πρέπει και ο Κωστάκης να εφεύρει μερικές Ελληνικούρες) καπιταλισμό σε σχέση με το μέλλον της χώρας;
Ημίαιμε, την επομένη φορά που θα πας στην Αμερική θα με πάρεις μαζί σου, που δεν έχω πάει ο έρμος ποτέ (και θέλω, παρά ταύτα, να λέγομαι μεταγραφέας διεθνών θεμάτων);
Να γράψω κι εγω καθυστερημένα δυό εξυπνάδες για την Αμερική, όπως την είδα:
1)Η κοινωνία είναι πολύ πιό γκετοποιημένη απ'ό,τι οι ευρωπαϊκές: όχι μόνο η ελίτ από το λαό, αλλά και τα διάφορα τμήματα των ελίτ (διανόηση, επιστήμονες, γραφειοκρατία...) μεταξύ τους. Αυτό όμως πάει μαζί με μια πολύ μεγαλύτερη γεωγραφική κινητικότητα των ανθρώπων: πχ ένας μηχανικός έχει πάντα έτοιμες τις βαλίτσες του αν πρόκειται να βρει καλύτερη δουλειά στην άλλη άκρη της χώρας. Ή, ακόμη, ένα μπανάλ ταξίδι του Σαββατοκύριακου μπορεί να είναι 4+4 ώρες στο αεροπλάνο. Εδώ πρέπει να κάνουμε πάρτυ αποχαιρετισμού, να φιλήσουμε τη μαμά κτλ.
2) Οί "απλοί πολίτες" είναι πολύ λιγότερο βλάκες απ'ότι τους περιγράφουν, πολύ περισσότερο τρομοκρατημένοι από "συσχετισμούς δυνάμεων" (εγώ και ο διευθυντής, εγώ και τα αφεντικά κτλ) Μου φάνηκαν πολύ πιό ξεσκολισμένοι στη σχέση τους με την εικόνα (τηλεοπτική ιδίως): ξέρουν και να τη χειρίζονται, και να την αποκρυπτογραφούν καλύτερα από τους Ευρωπαίους.
3) Η Αμερική συνεχίζει να αναπτύσσεται ΚΑΙ εκτατικά: υπάρχει ακόμη έδαφος να κατακτηθεί, κάτι άγνωστο στο μεγαλύτερο μέρος της "παλαιάς Ευρώπης".
4) Ο δημόσιος χώρος είναι σχεδόν αποκλειστικά χώρος διέλευσης και δεν μπορεί να λειτουργήσει με τον τρόπο που ξέρουμε από τις ευρωπαϊκές (και μη) πόλεις: αυτό έχει ισχύ γενική με εξαίρεση 4-5 "ευρωπαϊκού τύπου" πολεοδομικά συγκροτήματα γύρω από τις ακτές (ανατολικές - λίμνες - ειρηνικός).
Ας μη θεωρούμε λοιπόν την Αμερική υπόδειγμα ελευθερίας και δημοκρατίας στα εσωτερικά της: χωρίς ν'αρνείται κανείς τις κατακτήσεις και τους θεσμούς της, από την επιφανειακή παρατήρηση της καθημερινής ζωής προκύπτει οτι πρόκειται για μια "βοναπαρτική δημοκρατία".
5) Με άλλον τρόπο, το κράτος και ο δημόσιος τομέας είναι ΑΧΑΝΗΣ στις ΗΠΑ.
6) Η θρησκευτική ελευθερία είναι πολύ σχετική: μπορείς να πιστεύεις σε ο,τι μαλακία θέλεις - είναι όμως πολύ δυσκολότερο να είσαι άθεος (αν είσαι, πρακτικά αποκλείεσαι από τα κορυφαία αξιώματα της δημόσιας ζωής)
7) Το μέσο επίπεδο της εγκατεστημένης τεχνικής βάσης (τηλέφωνα, αεροδρόμια, οικιακή καλωδίωση), είναι είκοσι χρόνια πίσω από την δυτικοευρωπαϊκή: πριν από είκοσι χρόνια όμως, ήταν σαφώς μπροστά από αυτήν. Στις βασικές υπηρεσίες (τράπεζες, εκπαίδευση...) η παραγωγικότητα των ευρωπαίων φαίνεται ελαφρώς ανώτερη. Γενικότερα, οι αμερικανοί υπάλληλοι φαίνονται πιό της διαδικασίας, ενώ οι ευρωπαίοι πιό περφεξιονιστές. Οταν παρουσιαστεί κάποιο πρόβλημα όμως, οι αμερικανοί το ξεμπλοκάρουν πολύ πιό εύκολα, ίσως λόγω κουλτούρας (πολύ πιό αυξημένη εμπιστοσύνη-ευπιστία. Κατάλαβα γιατί ο παράδεισος των χάκερς είναι η Αμερική, ενώ δε θα μπορούσε να είναι η Γερμανία, ακόμα λιγότερο η Γαλλία!)
8) Η Αμερικανική έρευνα θα στομώσει αν ποτέ σταματήσει η ροή των ασιατών (δύο κίνες - Κορέα - Ινδία) και των ανατολικοευρωπαίων επιστημόνων. Απλοποιώντας υπερβολικά τα πράγματα, θα έλεγα οτι η μηχανή δουλεύει ως εξής:
-πέφτει πολύ κρατικό χρήμα στην έρευνα (κατά μεγάλο μέρος, από το στρατό)
-το χρήμα (γενικότερα, οι πολύ καλές συνθήκες δουλειάς που εξασφαλίζει) προσελκύει ικανό νέο επιστημονικό δυναμικό κυρίως από τις ατελείωτες δεξαμενές που ανέφερα
-αυτό με τη σειρά του, εξασφαλίζει τεράστιες οικονομίες στην παραγωγή δυναμικού πρώτης ποιότητας (αν υποθέσουμε οτι ο Ινδός μηχανικός που φτάνει στην Αμερική, είναι ο καλύτερος από χίλιους στη χώρα του, εξοικονομείται η εκπαίδευση χιλίων ανθρώπων) ενώ παράλληλα εγκαθιστά ανθρώπινες "γέφυρες" με τις χώρες αυτές, που θα φέρουν κι άλλους καλούς (ο καθηγητής που δεν ξεκόβει με το πανεπιστήμιο της χώρας προέλευσής του και φέρνει τους καλύτερους στη νέα του δίεύθυνση - γνωστό κι από την Ελλάδα)
Λοιπόν η μηχανή δε σταματάει αύριο, αλλά δε θα δουλεύει με τους ίδιους όρους επ'άπειρον! Ηδη πολλοί κινέζοι γυρίζουν πλέον πίσω μετά τα αμερικάνικα διπλώματα, ενώ οι Ισραηλινοί χάρις σε μια πολύ έξυπνη επιστημονική πολιτική "διπλής διεύθυνσης", στήνουν στη χώρα τους πολύ γερά ερευνητικά κέντρα που παράγουν δυναμικό επιτόπου.
Αυτά είδα στην άκρως ενδιαφέρουσα Αμερική, και να λείπουν οι πλάκες για το "σύνδρομο Τοκβίλ" μου :-)
Πώς να σου κάνει κανείς πλάκα εσένα, που είσαι πάντα εξαντλητικά λεπτομερής και αφοπλιστικά πειστικός (με εξαίρεση τις απόψεις σου για το Ιράκ};
Ξέρεις οτι τη βρίσκω με τα πειράγματα, εκτός απ'αυτό τη βρίσκω και με το χώρο που προσφέρεις στις "Διαστάσεις".
Για το Ιράκ, θα έχουμε πολλά να λέμε - αλλά περιμένω τώρα με ανυπομονησία το πρώτο κείμενό σου περί μετεκλογικής Γερμανίας.
Και μια παράκληση για όσους φίλους γράφουν τακτικά ως ανώνυμοι, να χρησιμοποιούν ένα μη generic ψευδώνυμο, για να διευκολυνθεί ο διάλογος.
Προς Μ.Π.: Ποιός είσαι, η ΔΟΜΗ είσαι; (Αστειεύομαι βέβαια) Και δεν θεωρώ ΙΔΑΝΙΚΗ την εσωτερική οργάνωση της Αμερικής. Απλώς μπορώ, νομίζω, να ισχυριστώ ότι στη μεσοαστική της δομή, η τοπική Αμερικανική Δημοκρατία έχει περισσότερα στοιχεία της Αρχαίας Ελληνικής Δημοκρατίας (συμμετοχή του "Δήμου", υποχρεώσεις, δικαιώματα, δούλους...) απ' ότι οι Ευρωπαϊκές Δημοκρατίες. Όταν ΕΚΛΕΓΕΙΣ τον Δικαστή σου, τον Αστυνομικό σου και τον Παπά της ενορίας σου, ε, πώς να το κάνουμε, δεν υπόκεισαι -σε τοπικό επίπεδο- κάποιας Βοναπαρτικής Δημοκρατίας (που συμφωνώ ότι ισχύει για την Ομοσπονδιακή Εξουσία τους).
Προς Μιχάλη: Τι να κάνεις μ' εμένα στην Αμερική; Εκτός αν πάμε παρέα με τον Μ.Π. (μπας και τον αφήσουν να μπεί) ώστε να έχουμε και πραγματική ερμηνεία της εικονικής πραγματικότητας που θα χαζεύουμε.
(τσιγκλάω σήμερα που τσιμπάει).
Μα είδες ημίαιμε οτι άφησα στην άκρη τα "για ποιόν;" γιατί εξυπακούεται οτι όλα αυτά τα καλά της αμερικανικής δημοκρατίας δεν αφορούν τα εκατομμύρια των φτωχών, αμόρφωτων και αποκλεισμένων (και γιαυτό βαριέμαι να τα ξαναγράφω και βαριόμαστε όλοι να τα ακούμε).
Δε μιλάω λοιπόν για κάποια "πραγματική πραγματικότητα", που αποκαλύπτω μόνο εγώ και οι φίλοι μου αλλά για το ευκόλως φαίνεσθαι, το γράμμα του νόμου κτλ. Εκεί λοιπόν δε βλέπω καμμία δημοκρατικότερη πολιτεία από την αστικότατη ελβετική πχ. Σε τοπικό επίπεδο μπορεί να διαλέγεις πιό κωλόπαιδο θα κάνει το σερίφη (λέμε τώρα), αυτόν που θα πάρει τη θέση του Ρεμκβιστ όμως τον διαλέγει ο Μπους όμως.
Ωραία θάταν να πάμε παρέα στο Αμέρικα, σας υπόσχομαι οτι δε θα δημιουργήσω πρόβλημα, ειδικότερα από τα μέσα του '90 που δε σε υποχρεώνουν να δηλώσεις αν είσαι κομμουνιστής, δεν έχω μεγάλες δυσκολίες να μπω στη μητροπολιτική επικράτεια ;-)
Κοίτα να δείς που θα βγώ και φιλοαμερικάνος...ευχαριστώ για την επιβεβαίωση της διαφοράς που επισήμανα (σερίφης εκλεγμένος τοπικά - Ρέμκβιστ διορισμένος ομοσπονδιακά). Και, λόγω της τηλεαποβλάκωσης, ο Αμερικανός (ο αστός, όχι ο περιθωριοποιημένος σε γκέτο κλπ) δεν γνωρίζει καν ποιός είναι ο Ρέμκβιστ και απολαμβάνει, πίστεψέ με, ποιοτικότερη δημοκρατία στον μικρόκοσμο της κοινότητάς του.
Anyway, που θα έλεγε και η διαβιούσα στην Ελβετική Δημοκρατία Γιάννα Παρθένη Αγγελοπούλου Δασκαλάκη,
πού να δείς σε τί ερωτήσεις απαντάς σήμερα για να πάρεις βίζα.
Κι αν είναι να μη μας δημιουργήσεις πρόβλημα, ασ' το. Εμείς γι αυτό σε θέλουμε.
Δημοσίευση σχολίου
<< Home