H στράτευση των διανοουμένων

Έχει νόημα και σκοπιμότητα στην εποχή μας η δημόσια πολιτική στράτευση των διανοουμένων; Με τις γερμανικές εκλογές της Κυριακής να αποκτούν συνταρακτικό ενδιαφέρον, το ερώτημα έρχεται δυναμικά στο προσκήνιο.

«Συγγραφείς! Σπάστε τη ρουτίνα σας! Αν νομίζετε ότι η καλύτερη στάση που μπορείτε να τηρήσετε είναι να κρατάτε το στόμα σας κλειστό, κάνετε λάθος!». Αυτά έγραφε στις 27 Αυγούστου στην εφημερίδα Ζιντόιτσε Τσάιτουνγκ η 35χρονη δημοσιογράφος και συγγραφέας Έβα Μενάσε, που γεννήθηκε στη Βιέννη αλλά ζει στο Βερολίνο. Καθήκον του συγγραφέα, τόνιζε, είναι να περιγράφει τον κόσμο. Ο συγγραφέας αντιλαμβάνεται τον κόσμο στον οποίο ζει με τον δικό του τρόπο. Παρατηρεί τις σχέσεις ανάμεσα στους ανθρώπους και τις δυνάμεις που τους επηρεάζουν. Απορροφά αυτές τις εντυπώσεις, τις μεταμορφώνει σε λέξεις και ιστορίες και τις αποδίδει πίσω στην κοινωνία. Είναι λοιπόν δυνατόν αυτός ο άνθρωπος να παραμένει σιωπηλός απέναντι στην πολιτική; Είναι δυνατόν ο χώρος της πολιτικής να αφήνεται στους επιχειρηματίες, στους αναλυτές του χρηματιστηρίου, στους συνδικαλιστές και σε άλλους ειδικούς;

Πιστή σε αυτές τις απόψεις, η Μενάσε δεν δίστασε στιγμή να υπογράψει το κείμενο υποστήριξης του συνασπισμού Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων που συνέταξε ο (πάντα δραστήριος στα 78 του χρόνια) Γκύντερ Γκρας. Ελάχιστοι διανοούμενοι, όμως, τη μιμήθηκαν. H Γερμανία είναι κουρασμένη, πολύ κουρασμένη, διαμαρτύρεται η συγγραφέας. Τόσο κουρασμένη, που το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να μοιρολογεί και να κουρνιάζει τρομαγμένη. Κανείς δεν τολμά ή δεν μπορεί να πάρει θέση. Κι αυτοί που το κάνουν δημιουργούν αμέσως υποψίες.

Αυτά είναι ανοησίες, απαντούσε λίγες μέρες αργότερα από την ίδια εφημερίδα η Τάνια Ντίκερς, δημοσιογράφος και συγγραφέας κι αυτή, δύο χρόνια μεγαλύτερη από τη Μενάσε. Εξίσου βαρετό με τη «ρουτίνα» των συγγραφέων - τόνιζε - είναι η ανικανότητά τους να επεξεργαστούν ένα δικό τους πολιτικό όραμα. Το ανησυχητικό δεν είναι η άρνησή τους να υπηρετήσουν ένα συγκεκριμένο πολιτικό κόμμα, αλλά η ευκολία με την οποία αποκηρύσσουν την ιδιότητα του ουδέτερου παρατηρητή. Για τους πιο ηλικιωμένους διανοούμενους, δεν είναι περίεργο να υποστηρίζουν δημοσίως τον συνασπισμό Σοσιαλδημοκρατών και Πρασίνων, αφού ενσάρκωνε το όραμα της γενιάς τους. Με την «οστπολιτίκ» του, ο Βίλυ Μπραντ έφερε πράγματι κάτι καινούργιο στην πολιτική σκηνή. Οι Πράσινοι ήταν πράγματι κάποτε μια καινούργια, διαφορετική, αντισυμβατική δύναμη, μια πολιτική αβάν-γκαρντ. Όμως εκεί θα μείνουμε; Δεν είναι χρέος μας να φανταστούμε ένα άλλο, καλύτερο μέλλον, μια ουτοπική στιγμή, ένα ιδεαλιστικό βιβλίο;

H συζήτηση είναι ενδιαφέρουσα και ξεπερνά τα σύνορα της Γερμανίας. Όμως δεν θα επηρεάσει το εκλογικό αποτέλεσμα. Τα κίνητρα των ψηφοφόρων δεν έχουν τόσο να κάνουν με την ηθική όσο με την οικονομία, με τη διαφθορά, με την ανεργία. Και ίσως να είναι καλύτερα έτσι.