Δευτέρα, Οκτωβρίου 16, 2006

Η αντίθετη δημοκρατία



Η δυσπιστία και η δυσαρέσκεια των πολιτών απέναντι στους ηγέτες τους γενικεύονται και εκδηλώνονται με διάφορες μορφές. Αλλά ο πιο ενδεδειγμένος τρόπος τιμωρίας δεν είναι, πια, η κάλπη.

Σύμφωνα με τον Γάλλο ιστορικό Πιερ Ροζανβαγιόν, που διδάσκει στο College de France και προΐσταται της Δημοκρατίας των Ιδεών, υπάρχουν δύο σφαίρες και δύο στιγμές στη ζωή των δημοκρατιών. Η πρώτη είναι η εκλογική διαδικασία, με στόχο τη σύναψη ενός συμβολαίου μεταξύ των ψηφοφόρων και των ηγετών τους. Η δεύτερη είναι ο έλεγχος αυτών των ηγετών, η διόρθωση των λαθών τους, η υπενθύμιση των υποσχέσεών τους, η επαναφορά τους στην τάξη. Η δεύτερη αυτή δραστηριότητα, που θα μπορούσε να ονομαστεί «αντι-δημοκρατία», εκδηλώνεται μέσα από τις δημοσκοπήσεις, τις διαδηλώσεις, τα μέσα ενημέρωσης, τις παρεμβάσεις των δικαστηρίων. Η «αντι-δημοκρατία» δεν είναι το αντίθετο της δημοκρατίας, αλλά μάλλον η αντίθετη δημοκρατία, η δημοκρατία των έμμεσων εξουσιών που είναι διεσπαρμένες στο κοινωνικό σώμα, η αρνητική δημοκρατία στη σκιά της θετικής δημοκρατίας. Δίπλα στον λαό - ψηφοφόρο υπάρχει ο λαός εν εγρηγόρσει, ο λαός - βέτο, ο λαός - δικαστής.

Καλός πολίτης - επισημαίνει ο Ροζανβαγιόν στον Νουβέλ Ομπζερβατέρ - δεν είναι μόνο ο πολίτης που ψηφίζει, αλλά κι εκείνος που παρακολουθεί τις εξουσίες, που τις κρίνει, που τις αξιολογεί. Βέβαια, το όριο ανάμεσα στην «καλή» αντι-δημοκρατία της επαγρύπνησης και τη μηδενιστική της καρικατούρα είναι λεπτό. Ο θετικός και ενεργός έλεγχος των εξουσιών δίνει εύκολα τη θέση του σε έναν ψυχαναγκαστικό και διαρκή στιγματισμό κάθε κυβερνητικής αρχής, που μετατρέπεται έτσι σε δύναμη εχθρική, ξένη προς την κοινωνία. Με τον λαϊκισμό θριαμβεύουν οι «αρνητικές μάζες» στις οποίες αναφερόταν ο Ελίας Κανέττι. Οι σύγχρονοι «αρνητές» δεν μοιάζουν με τους αντάρτες ή τους διαφωνούντες του παρελθόντος. Η στάση τους δεν έχει κάποιον ορίζοντα. Εκφράζουν απλώς με άτακτο και οργισμένο τρόπο την αδυναμία τους να δώσουν μια κατεύθυνση στα πράγματα και να βρουν τη θέση τους στον κόσμο.

Αλλά η κυρίαρχη τάση δεν είναι αυτή. Οι κινητοποιήσεις των Γάλλων εναντίον του Συμβολαίου Πρώτης Πρόσληψης ή υπέρ των παιδιών των λαθρομεταναστών δείχνουν ότι έχουμε εισέλθει σε μια περίοδο που δεν χαρακτηρίζεται από πολιτική απάθεια, αλλά από μια «μετάλλαξη» της πολιτικής δράσης. Μιλάμε πλέον για watchdog committees (επιτροπές επαγρύπνησης) και whistleblowers (άτομα ή ομάδες που εντοπίζουν προβλήματα στους χώρους όπου λειτουργούν). Αντίθετα με τα παλιά κινήματα, που σύμβολό τους ήταν τα συνδικάτα, οι νέες οργανώσεις δεν θέλουν να εκπροσωπήσουν στρώματα του πληθυσμού, αλλά να διαχειριστούν καταστάσεις. Δεν θέλουν να αναλάβουν την εξουσία, αλλά να την επηρεάσουν. Βασικό τους όπλο είναι βέβαια το Internet. Ένα όπλο ριζοσπαστικά δημοκρατικό, αφού ο καθένας μπορεί να πάρει τον λόγο. Αλλά ταυτοχρόνως κι ένα εργαλείο απολίτικο, αφού κατακερματίζει και πολλαπλασιάζει τις απόψεις και δεν παράγει μια κοινή γραμμή.

8 Comments:

At 16/10/06 4:17 μ.μ., Blogger ΠΡΕΖΑ TV said...

Αυτο που ειδα χθες ειναι οτι βγηκαν ξανα,αυτοι που βριζαμε...
Ολα τα αλλα ειναι θεωριες.
Σωστες μεν,αλλα αδυνατον να εφαρμοστουν στο Ελληνισταν...

 
At 16/10/06 4:33 μ.μ., Blogger Μιχάλης Μητσός said...

Και ο Τσίπρας; Και ο Μπουτάρης; Μήπως ο πρώτος ανήκει στο φαινόμενο που ο Ροζανβαγιόν χαρακτηρίζει "αντίθετη δημοκρατία";

 
At 16/10/06 5:16 μ.μ., Blogger dohant said...

...αναφέρει όμως επίσης " ...Βέβαια, το όριο ανάμεσα στην «καλή» αντι-δημοκρατία της επαγρύπνησης και τη μηδενιστική της καρικατούρα είναι λεπτό..." ...πάντως ο δεύτερος ευτυχώς δεν ανήκει σ'αυτή την εκδοχή

 
At 16/10/06 6:06 μ.μ., Blogger Κ. said...

Εγώ γιατί είδα Ψωμιάδη; Εντάξει πήραν και οι "στριγκάτοι" δέκα τοις εκατό, κουβέντα να γίνεται. Κρίμα πάντος, περίμενα να πάει καλύτερα ο Μπουτάρης.

 
At 16/10/06 7:02 μ.μ., Blogger Anastasia Konstantakatou said...

Οι watchdogs και οι wistleblowers διαφέρουν ως προς τη σύσταση των ομάδων τους όπως και εσείς αναφέρετε αλλά συγκλίνουν με προηγούμενα κινήματα στην επιρροή που επιθυμούν να ασκήσουν. Μπορεί να μην είναι "ολική αλλαγή" αυτο που επιθυμούν, μπορεί να μην επιθυμούν καν να φέρουν αλλαγή, γιατί πολύ απλά μπορεί να μην χρειάζεται τέτοιου είδους ριζοσπαστική/ριζική αναδιαρθρωση τη συγκεκριμένη χρονική στιγμή, αλλα επιθυμούν να μπορούν να επηρρεάζουν.

Η επιτυχής "κατοχή" αυτού του "μεσαίου" και αναμφίβολα σημαντικού κομματιού που χωρίζει τις ελίτ των αποφάσεων από τις μάζες είναι το σημείο κλειδι όπως διαχωρίζει ο Τζων Γκαβέντα στο πραγματικά αξιόλογο βιβλίο του Power and Powerlessness την κοινωνία [μεσαίο είναι το σταδιο που αφορά τον έλεγχο των δομών της κοινωνίας, όπως τον έλεγχο των ΜΜΕ, τη σύσταση της πολιτικής ατζέντας κλπ].

Το συμπέρασμα είναι ότι οι έχοντες το δικαιώμα αυτού του ελέγχου μπορούν ανα πάσα στιγμή να μεταβούν και στη λήψη των αποφάσεων καθεαυτών, κάτι που οι παραδοσιακοί αντιφρονούντες/διαμαρτυρομένοι απλά δεν μπορούσαν και δεν θα μπορούν ποτέ τόσο δυναμικά να επιτύχουν...

 
At 16/10/06 7:28 μ.μ., Blogger Μαύρο πρόβατο said...

Αντίθετα με τα παλιά κινήματα, που σύμβολό τους ήταν τα συνδικάτα, οι νέες οργανώσεις δεν θέλουν να εκπροσωπήσουν στρώματα του πληθυσμού, αλλά να διαχειριστούν καταστάσεις. Δεν θέλουν να αναλάβουν την εξουσία, αλλά να την επηρεάσουν.

Όταν λοιπόν θα "παλιώσουν" και θα καταλάβουν οτι ο μόνος τρόπος να επηρρεάσεις την εξουσία, είναι (τουλάχιστο) να τη διεκδικήσεις, ας ξυπνήσουν κι εμάς τους υπόλοιπους... εδώ θα είμαστε.

 
At 16/10/06 10:41 μ.μ., Blogger kanaka makua said...

Θα πίστευα ότι θα αποτελούσε χαστούκι για τους πολιτικούς η αποχή από τις κάλπες ή το λευκό ή το άκυρο που όλο και μεγαλώνει, αν δεν είχε επέλθει ήδη το μοιραίο: γίναμε τζώννια. Τουτ'εστιν αμερικανάκια. Τουτ'έστιν κομματάκι δύσκολο από δω και πέρα τα πράγματα να αλλάξουν χωρίς να πέσουμε τελικά στο γκρεμό όλοι μας από την τύφλα που επικρατεί και το 'καθισιό'. Δηλαδή τι όλοι μας, εγώ έχω φέρει και το κανώ μαζί μου από τη Χαβάη. Με την πρώτη ένδειξη ότι πλησιάζουμε στο χείλος την έκανα. Ξέχασα να φέρω το κουπί. Αλλά αυτό δεν θα με εμποδίσει, τα χέρια τι τα έχουμε; Μέχρι και τις μούτζες άφησα κι άρχισα τα βαράκια.

Ο Καθ'όλα Άκακος
Κανάκα Μακούα

 
At 17/10/06 5:00 μ.μ., Blogger sal.ló said...

Ας καταθέσω ένα σχόλιο λίγο καθυστερημένα αν μου επιτρέπεις.

Με το που είδα το "αντίθετη" δημοκρατία σημειολογικά τσίνισα (κατά τούτο σημειολογικά είμαι γαϊδούρι...). Απλώς ίσως ο πολίτης και κατά συνέπεια η ίδια η δημοκρατία διεκδικεί τη χαμένη της διαδραστικότητα στην ουσία και όχι στους τύπους. mere a suggestion.

 

Δημοσίευση σχολίου

<< Home