Το μυστήριο του ανθρώπου

«Αν ήμουν 19 ετών, μπορεί να με γοήτευε η τεχνολογία, να ήθελα να παίξω με τον φωτισμό ή με τα ντεκόρ. Αλλά είμαι 81, και το μυστήριο που με ενδιαφέρει είναι ο άνθρωπος». Πήτερ Μπρουκ

Το έργο παίχτηκε σε διάφορες πόλεις (μεταξύ των οποίων, τον περασμένο Ιούνιο, και η Αθήνα) και οι αντιδράσεις του κοινού ήταν κάθε φορά διαφορετικές. Οι Ελβετοί τραπεζίτες, για παράδειγμα, βρήκαν το θέμα πολύ ενδιαφέρον, γιατί τους έφερε αντιμέτωπους με έναν άλλο κόσμο. Οι Ισραηλινοί συγκλονίστηκαν γιατί κατάλαβαν ότι συμπεριφέρονται στους Παλαιστίνιους μ' έναν τρόπο που θυμίζει πολύ τη συμπεριφορά των λευκών Νοτιοαφρικανών απέναντι στους μαύρους. Οι Παλαιστίνιοι, πάλι, διαπίστωσαν ότι για την τύχη τους ενδιαφέρονται κι άλλοι άνθρωποι, σε απροσδόκητα μακρινούς τόπους. Όλοι, κάπου, ανακάλυψαν τον εαυτό τους. Γιατί μπορεί το θέμα του «Ο Σούζι Μπάντζι πέθανε» να είναι ένας νόμος της κυβέρνησης του απαρτχάιντ, που απαγόρευε στους κατοίκους των γκέτο να κυκλοφορούν χωρίς μια ειδική άδεια την οποία πολύ δύσκολα έπαιρναν, αλλά το πρόβλημα που περιγράφεται στο έργο εξακολουθεί να βασανίζει τους μισούς κατοίκους του πλανήτη. Αν δεν έχεις χαρτιά, αν δεν στα έχουν σφραγίσει, δεν υπάρχεις, δεν διαθέτεις τα μέσα για να ζήσεις. Πολλοί άνθρωποι, λοιπόν, καλούνται να διαλέξουν ανάμεσα στην ταυτότητα και την επιβίωση.

Οι Αφρικανοί βρίσκονται σε ιδιαίτερα δυσμενή θέση. Αλλά αυτό δεν τους εμποδίζει να γελούν. Στην Ευρώπη, λέει ο μεγάλος θεατράνθρωπος σε συνέντευξή του στην Ελ Παΐς, το πολιτικό θέατρο δεν συνοδευόταν ποτέ από την αίσθηση του χιούμορ. Στην Αφρική, αντίθετα, οι άνθρωποι έχουν την ικανότητα να γελούν στη μέση της απελπισίας τους. Κι αυτό το γέλιο είναι μια εκδήλωση ελευθερίας. Αν ο Μαντέλα και οι Νοτιοαφρικανοί δεν έχουν ζητήσει εκδίκηση για τα όσα υπέστησαν από τους ρατσιστές, το οφείλουν στο γέλιο, που τους έκανε ελεύθερους ανθρώπους ακόμη κι όταν ήταν κλεισμένοι στη φυλακή. Η Αφρική είναι μια υποτιμημένη ήπειρος. Νομίζουμε ότι το μόνο που προσφέρει είναι τζαζ, ταμπούρλα και χορός, και δεν καταλαβαίνουμε ότι είναι κι αυτή παιδί ενός αρχαίου πολιτισμού, όπως ακριβώς η Ιαπωνία ή η Κίνα.

Το σημαντικότερο κείμενο που έχει γραφτεί ποτέ είναι φυσικά οι Αδελφοί Καραμαζώφ, λέει ο Πήτερ Μπρουκ. Και το μεγαλύτερο θεατρικό έργο όλων των εποχών είναι ο Βασιλιάς Ληρ. Εκεί υπάρχουν όλα. Στην αρχή έχουμε έναν δικτάτορα που τα χέρια του είναι βαμμένα με αίμα, μια βίαιη οικογένεια, αλλά στο τέλος δεν μένει παρά η μοναξιά ενός ανθρώπου. Αν η τηλεόραση είναι ένας μηχανισμός της λήθης, το θέατρο, και ιδίως το πολιτικό θέατρο, είναι ένας τρόπος να βοηθήσεις να ανοίγουν τα μάτια. Μια μικρή σταγόνα νερού που οδηγεί σε μια μεγαλύτερη γνώση, μια καλύτερη συνείδηση.