Το τρίτο ραντεβού

Στην παρέμβασή του για το μέλλον της Ευρώπης που δημοσιεύτηκε την περασμένη Πέμπτη στη Ρεπούμπλικα, ο Πρόεδρος της Ιταλικής Δημοκρατίας Τζόρτζιο Ναπολιτάνο - χωρίς αμφιβολία o σοβαρότερος πολιτικός της Ιταλίας - τόνιζε ότι έχουμε φτάσει σήμερα στο τρίτο ραντεβού με την Ιστορία. Στην πρώτη της φάση, τη μεταπολεμική αναγέννηση, η Ευρώπη οικοδομήθηκε γύρω από το ατσάλι, το κάρβουνο και τη σοβιετική στρατιωτική απειλή. Στη δεύτερη, μετά την πτώση του Τείχους του Βερολίνου, η Ευρώπη στηρίχθηκε στο νέο ενιαίο νόμισμα και μια κοινή αγορά, με μια ευρωπαϊκή πολιτική τάξη που είχε επίγνωση της ιστορικής ανάγκης να επουλωθούν τα φονικά τραύματα του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου και τα ιδεολογικά τραύματα του Ψυχρού Πολέμου.

Σήμερα, πρέπει να συνειδητοποιήσουμε την ανεπάρκεια και τον αναχρονισμό του εθνικού κράτους στο πλαίσιο του παγκόσμιου ανταγωνισμού. Η νέα δημογραφική και τεχνολογική πραγματικότητα διαμορφώνεται από τεράστιες αγορές όπως είναι η Κίνα, η Βραζιλία και η Ινδία. Εκείνες είναι που θα αποφασίσουν αν η Ευρώπη είναι ικανή να αναγνωρίσει τις ανάγκες της στους τομείς της οικονομίας, της πολιτικής, της άμυνας, του πολιτισμού, της εκπαίδευσης, και να τις εκπληρώσει με συλλογικό τρόπο.

Οι μεγάλοι άνδρες της Ευρώπης - ο Ναπολιτάνο, ο Χέλμουτ Σμιτ, ο Ζακ Ντελόρ - γνωρίζουν ότι το μεγάλο στοίχημα της χρονιάς που ξεκινά είναι η σωτηρία της Ευρώπης, που περνά αναγκαστικά από τη σωτηρία της ευρωζώνης. Ο κυριότερος κίνδυνος προέρχεται από τη μυωπική και άτολμη πολιτική του ζεύγους Μέρκελ - Σαρκοζί, και ιδιαίτερα από την επιμονή της γερμανίδας Καγκελαρίου να αντιμετωπίζει την κρίση από μια θρησκευτική σκοπιά. Οπως γράφει ο Τζον Πλέντερ στους Φαϊνάνσιαλ Τάιμς, στη γερμανική λέξη schuld υπάρχει μια ετυμολογική σχέση ανάμεσα στο χρέος και την ενοχή. Οποια χώρα λοιπόν αφήνει το χρέος της να ξεφύγει πρέπει να «τιμωρείται», πρώτα με την υποβάθμισή της από τους οίκους αξιολόγησης, ύστερα με ένα υψηλό επιτόκιο και στη συνέχεια με την υπαγωγή της σε ένα καθεστώς κηδεμονίας. Μόνο που αυτή η πολιτική, αντί να διευκολύνει την αποπληρωμή του χρέους, αντίθετα τη δυσχεραίνει, αφού πλήττει την ανάπτυξη και παρατείνει την ύφεση.

Η έλλειψη μιας φωτισμένης ηγεσίας στην Ευρώπη, μαζί με το περίφημο «έλλειμμα δημοκρατίας», δεν μπορεί να λειτουργεί όμως διαρκώς ως άλλοθι για τη δική μας ανικανότητα να εφαρμόσουμε τις αναγκαίες μεταρρυθμίσεις. Δεν αρκεί να δηλώνουμε με συντριπτική πλειοψηφία (κοντά στο 80%, σύμφωνα με τις τελευταίες δημοσκοπήσεις) υπέρμαχοι της παραμονής στο ευρώ. Δεν αρκεί να αγανακτούμε και να καταγγέλλουμε τους πολιτικούς για τις βαρύτατες, όντως, ευθύνες τους. Πρέπει να αναλάβουμε και το δικό μας μέρος της ευθύνης, να συνειδητοποιήσουμε το κόστος των επιλογών μας, να στηρίξουμε και να συνεργαστούμε μ' εκείνους που κινούνται από τα ίδια συμφέροντα, τα ίδια ιδανικά, τις ίδιες αξίες. Ο μηδενισμός είναι ο χειρότερος σύμβουλος.