Μην παίρνεις τη ζωή στα σοβαρά

Η Σάντρα Μενιέ είναι καλλιτέχνης, κλόουν και – κατά δήλωσή της – «τεχνοθεραπεύτρια». Εδώ και δέκα χρόνια δουλεύει σε νοσοκομεία, βοηθώντας τους καρκινοπαθείς, αλλά και τους ανθρώπους που τους συνοδεύουν. Μ’άλλα λόγια, τον πόνο τον έχει ζήσει στο πετσί της. Και πιστεύει ακράδαντα στην αποτελεσματικότητα ενός συγκεκριμένου φαρμάκου: του γέλιου. Σκέφτηκε λοιπόν να εφαρμόσει την ίδια θεραπεία και σε μια άλλη ομάδα ασθενών, που έχουν άμεση ανάγκη να ξαναβρούν την αυτοκυριαρχία, την αυτοεκτίμηση και την αυτοπεποίθησή τους: τους ανέργους. Κι έπεισε τον δήμο του Σισύ-αν-Μπρι, μιας συνοικίας στο νοτιοανατολικό Παρίσι, να την αφήσει να δοκιμάσει.

Οι ασθενείς της 38χρονης Σάντρα λέγονται Μαρί-Ζοζέ, Σαντρίν, Ελέν, Ντεντέ, Φατουμά, Μιριάμ, Καντιατού. Είναι από 21 ως 51 ετών. Και είναι άνεργες εδώ και δύο με πέντε χρόνια. Η μία δούλευε στο ταχυδρομείο, η άλλη στην Γκαλερί Λαφαγιέτ, η τρίτη πρόσεχε παιδιά. «Στην αρχή το παλεύεις, γράφεις βιογραφικά, ελπίζεις», λέει η Μιριάν Μαρτέν στη Μοντ. «Κι ύστερα παύουν να σε καλούν για συνέντευξη, δεν σου στέλνουν καν αρνητική απάντηση. Αναρωτιέσαι τι φταίει: η διαδρομή, η επιστολή, η ηλικία; Σιγά-σιγά χάνεις την αυτοπεποίθησή σου και κλείνεσαι στο καβούκι σου».

Εδώ αναλαμβάνει το εργαστήρι «έκφραση και επικοινωνία» της Σάντρα Μενιέ. Η τελευταία έχει ένα όπλο στη διάθεσή της: μια κόκκινη μύτη. «Η μεταμφίεση σε κλόουν είναι ένα μέσο που σου επιτρέπει να εξωτερικεύεις τα αισθήματά σου, να λες πράγματα που δεν θα έλεγες διαφορετικά. Αποκαλύπτει το ευαίσθητο κομμάτι του εαυτού μας και ελευθερώνει την έκφραση». Ο κύκλος αποτελείται από πέντε συνεδρίες των δύο ωρών η καθεμιά. Το ξεκλείδωμα όμως των πρωταγωνιστών δεν είναι πάντα εύκολο. Στη διάρκεια της τέταρτης συνεδρίας, που αφορά την αυτοεκτίμηση, μια γυναίκα λέει πως δεν τα καταφέρνει να κάνει ένα κομπλιμέντο. Γιατί; «Δεν ξέρω». Θα μπορούσες τουλάχιστον να το εκφράσεις με χειρονομίες; «Ακόμα κι αυτό είναι δύσκολο». Βάλε την κόκκινη μύτη, παρ’το αστεία, πες ότι είσαι παιδί. «Είναι μπερδεμένο». Αρκεί να πεις μπουμ, μπουμ, βάζοντας το χέρι στην καρδιά. «Δεν μπορώ, όλα αυτά είναι βλακείες». Οσο πιο σοβαρά το παίρνεις, τόσο πιο δύσκολο γίνεται. Μην παίρνεις τη ζωή στα σοβαρά.

Η πέμπτη συνεδρία έχει θέμα τη μίμηση μιας συνέντευξης. «Αποδραματοποιήστε το», λέει η τεχνοθεραπεύτρια. «Σκεφτείτε ότι η συνέντευξη είναι ένα παιχνίδι και μην αντιμετωπίσετε το αποτέλεσμα σαν να είναι καταστροφή». Μία από τις συμμετέχουσες πρέπει να υποδυθεί αυτήν που δίνει τη συνέντευξη, μία άλλη το αφεντικό. «Δεν μπορώ, δεν υπήρξα ποτέ αφεντικό». Κι αν δοκίμαζε την κόκκινη μύτη; «Ας μην ξεχνάμε ότι ο Σαρλό ήταν μια διέξοδος στις Ηνωμένες Πολιτείες κατά τη δεκαετία του ‘30», λέει η Σάντρα. «Ο κλόουν στέλνει πάντα ένα μήνυμα. Ο κλόουν είναι ένας φιλόσοφος».