Η εµπλοκή της Δύσης

Η ζώνη απαγόρευσης των πτήσεων πάνω από τη Λιβύη – ή έστω πάνω από την Τρίπολη – είναι ένα εργαλείο που συζητά όλο και περισσότερο τις τελευταίες ηµέρες η ∆ύση. Ο βρετανός πρωθυπουργός Ντέιβιντ Κάµερον έδωσε µάλιστα χθες «εντολή» να υπάρξει σχετική συνεννόηση µε τους συµµάχους του. Είναι λογικό: το εµπάργκο όπλων, το πάγωµα των περιουσιακών στοιχείων και άλλες τέτοιες κυρώσεις δεν εµποδίζουν το καθεστώς του Καντάφι να σκοτώνει τους αντιπάλους του. Το ερώτηµα είναι πώς επιβάλλεται αυτό το µέτρο. Με άλλα λόγια, πόσο βαθιά είναι διατεθειµένες οι δυτικές δυνάµεις να εµπλακούν σε αυτή τη σύγκρουση.

Οπως επισηµαίνει ο Εντουαρντ Ριζ στην ιστοσελίδα του περιοδικού «Atlantic», ζώνες απαγόρευσης των πτήσεων έχουν επιβληθεί ελάχιστες φορές την τελευταία εικοσαετία. Και τα αποτελέσµατά τους δεν είναι ενθαρρυντικά. Στη διάρκεια του πολέµου της Βοσνίας, η Επιχείρηση Αρνηση Πτήσεων (από τον Μάρτιο του 1993 ώς τον ∆εκέµβριο του 1995) και η Επιχείρηση Σκόπιµη ∆ύναµη (από τον Αύγουστο ώς τον Σεπτέµβριο του 1995)
δεν µπόρεσαν να σταµατήσουν τις σερβικές ακρότητες, µεταξύ των οποίων ήταν και η σφαγή στη Σρεµπρένιτσα. Οι Σέρβοι προσήλθαν στο τραπέζι των διαπραγµατεύσεων µόνο όταν έγειρε εις βάρος τους η ισορροπία στο έδαφος. Μπορεί να συνέβαλαν σ’ αυτό οι ζώνες απαγόρευσης των πτήσεων, αλλά δεν αποτέλεσαν τον καθοριστικό παράγοντα. Οι στρατοί δεν ηττώνται σήµερα µόνο από τις αεροπορίες.

Οι ζώνες που επιβλήθηκαν πάνω από το Βόρειο Ιράκ στη διάρκεια του πρώτου πολέµου του Κόλπου είχαν µεγαλύτερη επιτυχία. Υπήρχαν όµως πολύ συγκεκριµένοι λόγοι. Πρώτον, οι γειτονικές αεροπορικές βάσεις στην Τουρκία και την Ευρώπη παρείχαν διαρκή και αποτελεσµατική κάλυψη. ∆εύτερον, οι κούρδοι µαχητές (πεσµεργκά) ήλεγχαν ήδη µεγάλο µέρος του αµφισβητούµενου εδάφους. Αντίθετα, η µεταπολεµική ζώνη που επιβλήθηκε πάνω από το Νότιο Ιράκ (Επιχείρηση Νότια Εποπτεία, από τον Αύγουστο του 1992 µέχρι τον Μάρτιο του 2003) δεν κατόρθωσε να εµποδίσει τον Σαντάµ Χουσεΐν να στείλει τις χερσαίες δυνάµεις του εναντίον των αδύναµων και κατακερµατισµένων σιιτών. Τα αεροπλάνα της Συµµαχίας περιπολούσαν, κι εκείνος έσφαζε.

Ενα αντίστοιχο µέτρο πάνω από τη Λιβύη θα παρουσίαζε πολλά προβλήµατα. Πρώτον, η χώρα αυτή είναι πολύ µεγάλη, σχεδόν 14 φορές µεγαλύτερη από τη Βοσνία. ∆εύτερον, µε δεδοµένη την απουσία κατάλληλων αεροπορικών βάσεων στην περιοχή, τα αεροπλάνα που θα επέβαλλαν το µέτρο θα έπρεπε να σταθµεύουν σε αεροπλανοφόρα. Τρίτον, θα υπήρχε µεγάλος κίνδυνος να καταρριφθούν λάθος αεροπλάνα. Τέταρτον, η ζώνη απαγόρευσης πτήσεων θα µετατρεπόταν αργά ή γρήγορα σε ζώνη απαγόρευσης της κυκλοφορίας στο έδαφος, κάτι που θα άλλαζε ριζικά τον χαρακτήρα της παρέµβασης.

Ολα αυτά δεν σηµαίνουν ότι η διεθνής κοινότητα πρέπει να αφήσει τους Λίβυους αβοήθητους απέναντι στον δικτάτορα. Πριν αποφασιστεί όµως οποιοδήποτε µέτρο, πρέπει να εξεταστούν τα θετικά και τα αρνητικά. Οι κραυγές εντυπωσιασµού µόνο µικροκοµµατικές σκοπιµότητες εξυπηρετούν.