Η Αίγυπτος του Μάλερ

Η Τρίτη Συµφωνία του Μάλερ είναι ένα γιγαντιαίο έργο µε πολλές ιδιαιτερότητες. Το πρώτο µέρος, για παράδειγµα, διαρκεί 30 µε 35 λεπτά, περισσότερο δηλαδή κι από την Πέµπτη Συµφωνία του Μπετόβεν. Η µουσική εδώ περιγράφει τον όχλο, τη µάζα, που πολεµά κάτι απολύτως αµετακίνητο. Στο κεντρικό τµήµα αυτού του µέρους λαµβάνει χώρα µια τεράστια πορεία. Για τον Μάλερ, πρόκειται για την πορεία των εποχών, είναι όµως και η πορεία του όχλου εναντίον αυτού του ογκώδους πράγµατος, το οποίο τελικά καταφέρνει να µετακινήσει.

Η Φιλαρµονική Ορχήστρα του Βερολίνου έπαιξε αυτήν τη συµφωνία στη γερµανική πρωτεύουσα τις ηµέρες που είχε φουντώσει η εξέγερση της Αιγύπτου. «Ηταν κάτι το εκπληκτικό», λέει στην «Γκάρντιαν» ο διευθυντής της ορχήστρας, ο περίφηµος βρετανός αρχιµουσικός Σάιµον Ρατλ. «Πρέπει να έχετε υπόψη σας ότιη ορχήστρα αυτή είναι ιδιαίτερα πολιτικοποιηµένη, οι µουσικοί παρακολουθούν τις εξελίξεις και τις συζητούν διαρκώς». Ο παραλληλισµός είναι προφανής: το αµετακίνητο αντικείµενο είναι ο Χόσνι Μουµπάρακ, τον οποίο ο όχλος κατάφερε τελικά να διώξει. Κατά σύµπτωση, επέστρεψε την περασµένη εβδοµάδα στο Βερολίνο ένας νεαρός Αιγύπτιος που παλιότερα ήταν ο επικεφαλής µπασίστας της Ορχήστρας. «∆εν είναι ούτε 30 ετών, πράγµα που σηµαίνει ότι δεν είχε γνωρίσει στη ζωή του άλλο ηγέτη από τον Μουµπάρακ. Οταν µε είδε, µου είπε: “Αυτήν τη φορά νικήσαµε!”»

Ο Ρατλ βλέπει όµως και µια βαθύτερη σύνδεση της ορχήστρας του µε τα γεγονότα της Αιγύπτου. «Ενα από τα πιο συγκινητικά πράγµατα που διάβασα τις τελευταίες ηµέρες ήταν για έναν µπλόγκερ που έγραψε ότι οι Αιγύπτιοι “άδραξαν τη δική τους αφήγηση”. Νοµίζω ότι για τους µουσικούς µιας ορχήστρας αυτό είναι ιδιαίτερα σηµαντικό: ότι αδράχνεις την ίδια αφήγηση µε όλους τους άλλους, σε όποια κατεύθυνση κι αν πηγαίνει. Εχει κανείς την αίσθηση ότι οι Αιγύπτιοι πορεύονται πραγµατικά σε µια κοινή κατεύθυνση, όσες δυσκολίες κι αν συναντούν στον δρόµο τους. Για τους µουσικούς,αυτό είναι κάτι που καλά θα κάνουν να το θυµούνται».

Ο 56χρονος µαέστρος αποκαλύπτει ότι είναι η πρώτη φορά ύστερα από εννιά χρόνια που ο ίδιος και οι µουσικοί του ανακαλύπτουν έναν τρόπο να πορευτούν µαζί. Με τη χαρακτηριστική του σεµνότητα, ισχυρίζεται ότι όλα αυτά τα χρόνια έµαθε περισσότερα από τους µουσικούς του απ’ όσα έµαθαν εκείνοι απ’ αυτόν. «Υπάρχει η αίσθηση ότι γνωριζόµαστε πια καλά, άρα πολλά πράγµατα δεν είναι ανάγκη να λέγονται, ιδιαίτερα στον Μάλερ». Με άλλα λόγια, σηµειώνει η «Γκάρντιαν», ο Ρατλ αισθάνεται ότι πλησιάζει το ιερό δισκοπότηρο που κυνηγούν όλοι οι αρχιµουσικοί: την απόλυτη ταύτιση ανάµεσα στην κίνηση των χεριών του και τονήχο που βγάζει η ορχήστρα, χωρίς να χρειάζεται καµιά φραστική επεξήγηση. Ισως αυτός ναείναι κι ένας από τους ορισµούς της ευτυχίας.