Μονάχα στον δρόµο

Τον περασµένο Οκτώβριο, ύστερα από ένα διάλειµµα προβληµατισµού και ανασυγκρότησης, οι διαδηλώσεις εναντίον του συστήµατος που οδήγησε στην οικονοµική κατάρρευση της Ισλανδίας ξανάρχισαν. Η νέα κυβέρνηση της Αριστεράς, στην οποία συµµετέχουν για πρώτη φορά Σοσιαλδηµοκράτες και Οικολόγοι, αισθάνθηκε τότε ότι είχε έλθει η ώρα να εκπληρώσει µια προεκλογική της υπόσχεση: την ψήφιση µιας λαϊκής συνέλευσης που θα επαναπροσδιορίσει τον ρόλο του προέδρου και του πρωθυπουργού, θα επανεξετάσει το δικαστικό σύστηµα, θα συζητήσει τη διάκριση Κράτους και Εκκλησίας και θα καθορίσει τη διαχείριση και τον έλεγχο των φυσικών πόρων.

Η προεκλογική εβδοµάδα κράτησε µόλις τρεις εβδοµάδες. Οι 520 υποψήφιοι είχαν δικαίωµα µόνο σε µια τρίλεπτη παρέµβαση από το ραδιόφωνο, τα πολιτικά κόµµατα δεν έλαβαν µέρος, δηµοσκοπήσεις δεν επιτρέπονταν, αλλά τα µπλογκ και το facebook οργίασαν. Η ακραία αυτή µορφή άµεσης δηµοκρατίας δεν φαίνεται να έπεισε τους Ισλανδούς: στις κάλπες προσήλθε µόλις το 36% των ψηφοφόρων, το χαµηλότερο ποσοστό στην ιστορία της χώρας. Παρά ταύτα, εξελέγησαν 25 πολίτες µε κέφι για δουλειά. Ανάµεσά τους, τρεις δηµοσιογράφοι, ένας οικονοµολόγος, µία φιλόσοφος, µια φοιτήτρια, ένας συνδικαλιστής, ένας συνταξιούχος αγρότης, ένας άνεργος µαθηµατικός, ένας πάστορας. Οι περισσότεροι κινούνται στην Κεντροαριστερά, αλλά υπάρχουν και µερικοί Συντηρητικοί. Κάποιοι δηλώνουν Οικολόγοι, κάποιες φεµινίστριες. Ολοι έχουν αναλάβει στο παρελθόν πολιτικές ή κοινωνικές ευθύνες. Ο µηνιαίος µισθός τους ορίστηκε στα 3.270 ευρώ, όσο ακριβώς και του βουλευτή. Και η πρώτη τους συνεδρίαση θα γινόταν αυτές τις ηµέρες. Αλλά το Ανώτατο ∆ικαστήριο είχε διαφορετική άποψη. Επικαλούµενο κάποιες ήσσονος σηµασίας παρατυπίες (όπως ότι τα τραπέζια πίσω από το παραβάν δεν εξασφάλιζαν την απόλυτη µυστικότητα της ψήφου), το εννιαµελές σώµα των δικαστών (που δεν είναι ακριβώς αµερόληπτο, αφού οι οκτώ από τους εννιά δικαστές έχουν διοριστεί από το υπουργείο ∆ικαιοσύνης) ακύρωσε την ψηφοφορία.

Η κυβέρνηση της Γιοχάνα Σιγκουρνταρντότιρ έχει τώρα δύο επιλογές: είτε να επαναλάβει την ψηφοφορία, µε κίνδυνο η συµµετοχή να είναι ακόµη µικρότερη, είτε να αποφασίσει την εκλογή της συνέλευσης από τη Βουλή, οπότε η έννοια της άµεσης δηµοκρατίας θα αλλοιωθεί. Το πείραµα φαίνεται ότι δεν λειτουργεί. Οι πολίτες φωνάζουν, διαδηλώνουν, αλλά δεν είναι διατεθειµένοι να πάρουν τα πράγµατα στα χέρια τους. Κι αν αποπειραθούν να το κάνουν, δεν τους αφήνει το σύστηµα. Το Κόµµα της Ανεξαρτησίας για παράδειγµα, που κυριαρχεί στην πολιτική ζωή της Ισλανδίας µετά τον Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο, είδε από την αρχή µε κακό µάτι την ιδέα της λαϊκής συνέλευσης και την υπονόµευσε µε κάθε τρόπο. Κι ας µην εξελέγη σ’ αυτήν ούτε ένας υποψήφιος από τα λαϊκά στρώµατα… «Η άµεση δηµοκρατία ζει µονάχα στον δρόµο», λέει στον ιστότοπο Rue89 ο γαλλοϊσλανδός δηµοσιογράφος Ζεράρ Λεµαρκί, που έλαβε µέρος και στην εξέγερση του Μάη του 1968. «Μόλις θεσµοθετηθεί, εξαφανίζεται».