Ουδείς αθώος

Ένα πρώτο συμπέρασμα από όλον αυτόν τον βομβαρδισμό ειδήσεων, εκτιμήσεων, πιέσεων, παιχνιδιών και εκβιασμών: ουδείς αθώος του αίματος. Ο αναμάρτητος πρώτος τον λίθον βαλέτω.

Δεν είναι αθώα ασφαλώς η Ελλάδα. Ψέματα, μαγειρέματα, στατιστικές αλχημείες, μυστικές συμφωνίες με αμερικανικές τράπεζες, έμφαση στην κατανάλωση αντί για την ανάπτυξη, εκτεταμένος δανεισμός, μια καθημερινότητα που δεν ανταποκρινόταν στις οικονομικές δυνατότητες της χώρας και ένας διαρκής χλευασμός των Ευρωπαίων και των «Ευρωλιγούρηδων». Δικαίως δεν μας εμπιστεύονται οι ξένοι. Αδίκως όμως αιφνιδιάζονται. Όφειλαν να κάνουν καλύτερα τη δουλειά τους, ο Ζαν-Κλοντ Γιουνκέρ το δήλωσε ευθαρσώς. Ε, όχι να ζητάει τα ρέστα κι ο Μπαρόζο!

Δεν είναι αθώοι όμως ούτε οι πρωτεργάτες της νομισματικής ένωσης. Όχι αναγκαστικά επειδή έσπρωξαν την Ευρώπη να υιοθετήσει ένα κοινό νόμισμα προτού να είναι έτοιμη, όπως υποστηρίζει ο Πολ Κρούγκμαν. Αλλά επειδή επέμειναν δογματικά στον σεβασμό κάποιων κανόνων, ακόμη και την ώρα που οι μεγάλες χώρες τούς παραβίαζαν. «Δεν υπάρχει κανένας λόγος η Ελλάδα, η Πορτογαλία ή η Ισπανία να εμπνέουν ιδιαίτερη ανησυχία στις αγορές, καθώς όλες οι χώρες, μα όλες, αύξησαν το δημόσιο έλλειμμά τους προκειμένου να αποφύγουν την ύφεση», επισημαίνει στη Λιμπερασιόν ο Σαρλ Υπλός, καθηγητής οικονομίας στο Ινστιτούτο Ανωτάτων Διεθνών Σπουδών και Ανάπτυξης της Γενεύης. Ότι το Σύμφωνο Σταθερότητας δεν λειτουργεί έχει καταστεί σαφές από καιρό. Η περίπτωση της Ελλάδας, αλλά ακόμη περισσότερο της Ισπανίας που μέχρι πρόσφατα είχε «τέλειους» (και πραγματικούς!) δείκτες, κατέστησε επιτακτική την αντικατάστασή του.

Δεν είναι αθώοι, φυσικά, ούτε οι ηγέτες της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, που ζητούν τώρα την επιβολή σκληρότερων μέτρων στην Ελλάδα. Όχι μόνο επειδή δεν είναι εκλεγμένοι και δεν δικαιούνται, κατόπιν αυτού, να δίνουν μαθήματα σε δημοκρατικές κυβερνήσεις. Αλλά επειδή έχουν τα μέσα να αντιμετωπίσουν τους κερδοσκόπους και αρνούνται να τα χρησιμοποιήσουν. Όταν οι αγορές επιτέθηκαν το 1998 στο δολάριο του Χονγκ Κονγκ, υπενθυμίζει ο Υπλός, η κεντρική τράπεζα παρενέβη εξαγοράζοντας όσο περισσότερα κεφάλαια μπορούσε. Κι έτσι οι κερδοσκόποι την πάτησαν, αφού το χρηματιστήριο του Χονγκ Κονγκ σημείωσε άνοδο αντί για την πτώση που είχαν προβλέψει. Ανάλογη παρέμβαση θα μπορούσε να κάνει τώρα και η ΕΚΤ.

«Η κρίση αποκάλυψε τις αδυναμίες μας», αναφέρει έγγραφο που προετοιμάζει η Ευρωπαϊκή Επιτροπή. Και διόρθωση αυτών των αδυναμιών δεν σημαίνει, δεν πρέπει να σημαίνει, επιβολή κυρώσεων εναντίον των πιο φτωχών χωρών του Νότου που έδειξαν μεγαλύτερη επιπολαιότητα (ή ανευθυνότητα) και μικρότερη πειθαρχία. Το κοινό νόμισμα δεν φτάνει, η Ευρώπη πρέπει να προχωρήσει στη συγκρότηση μιας οικονομικής κυβέρνησης και ενός Νομισματικού Ταμείου. Αλλά ούτε αυτό είναι αρκετό, οι ειδικοί προβλέπουν πως η κρίση του χρέους θα φτάσει σύντομα και στην Αμερική, είναι ολόκληρο λοιπόν το οικονομικό μοντέλο της εποχής που τίθεται πλέον υπό αμφισβήτηση.