Είμαστε όλοι αισιαπαισιόδοξοι

Όπως έλεγε και ο Χέλντερλιν, «όπου υπάρχει ο κίνδυνος, αυξάνεται και η δύναμη της σωτηρίας».

Μπροστά στον κίνδυνο να καταρρεύσει ολόκληρη η ευρωζώνη, κινητοποιήθηκε ο γαλλογερμανικός μηχανισμός της σωτηρίας. Βοήθησε βέβαια και η προθυμία του ασθενούς να αγοράσει, εν μέσω κρίσης, τα όπλα που του πρόσφεραν οι επίδοξοι σωτήρες του. Σε κάθε περίπτωση, η κρίση θα ξεπεραστεί. Για κάποιους, μάλιστα, είναι μια ευκαιρία να δείξει η Ευρώπη ότι εκτός από τα συμφέροντα υπάρχει και η αλληλεγγύη. Εκτός από την οικονομία υπάρχει και η πολιτική.

Τον περασμένο Νοέμβριο, σε μια ομιλία που εκφώνησε στη Μαδρίτη, ο Εντγκάρ Μορέν δήλωσε «αισιαπαισιόδοξος» γι΄ αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο. Ο Φελίπε Γκονθάλεθ χρησιμοποίησε μάλιστα αυτόν τον νεολογισμό για να περιγράψει την κατάσταση στην Ευρώπη. Η Γηραιά Ήπειρος μοιάζει με υπνοβάτη, δηλώνει τώρα ο 88χρονος Γάλλος κοινωνιολόγος σε συνέντευξή του στην Ελ Παΐς. Σαν να έχει πάθει αρτηριοσκλήρωση. Όλα είναι σε λήθαργο. Για να καταλάβουμε τι έχει συμβεί, πρέπει να θυμηθούμε ότι ο στόχος της οικοδόμησης της Ευρώπης ήταν να αποτραπεί η αυτοκτονία της μετά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Και ο πυρήνας αυτής της ιδέας ήταν η Γαλλία και η Γερμανία, τότε βασικοί αντίπαλοι (και πρωτεργάτες σήμερα της σωτηρίας της Ελλάδας). Αλλά οι εθνικισμοί εμπόδισαν τη συγκρότηση ενός είδους συνομοσπονδίας. Κι έτσι η οικοδόμηση έγινε μόνο σε οικονομική βάση.

Όταν προέκυψε λοιπόν τα τελευταία χρόνια η ανάγκη για μια πολιτική συμφωνία- συνεχίζει ο Μορέν- παρουσιάστηκαν δύο εμπόδια. Ήταν πολύ δύσκολο να ενσωματωθούν στο ευρωπαϊκό σχέδιο οι χώρες που ανήκαν στη σοβιετική σφαίρα επιρροής, καθώς η οικονομία τους δεν βρισκόταν στο ίδιο επίπεδο μ΄ εκείνη των χωρών που ήταν ήδη μέλη. Επιπλέον, ο πόλεμος στο Ιράκ έδειξε το χάσμα ανάμεσα στις χώρες της «Δύσης» και σ΄ εκείνες της «Ανατολής». Οι πρώτες είχαν μια αρνητική προδιάθεση, οι δεύτερες έβλεπαν τις Ηνωμένες Πολιτείες ως τον λυτρωτή του Ιράκ. Έγινε λοιπόν φανερό ότι δεν ήταν δυνατή ούτε η πολιτική ούτε η συναισθηματική ένωση. Το μόνο πεδίο στο οποίο μπορούσε να υπάρξει πρόοδος ήταν το οικονομικό.

Υπάρχει διέξοδος προς τα εμπρός; Υπάρχει τρόπος στην «αισιαπαισιοδοξία» να βαρύνει περισσότερο το πρώτο σκέλος από το δεύτερο; Όπως επισημαίνει ο Μορέν, η ψυχή της Ευρώπης βρίσκεται από τον 18ο αιώνα στις γυναίκες, στη μουσική και στην ποίηση. Ενώ οι άνδρες ήταν αφοσιωμένοι στον πόλεμο, στην οικονομία, στην κατάκτηση της υλικής εξουσίας, οι γυναίκες- είτε ήταν αριστοκράτισσες είτε αστές- δέχονταν στα σαλόνια τους ανθρώπους σαν τον Σέλεϊ, τον Ρεμπώ, τον Μπετόβεν και τον Μότσαρτ. Αυτές θα δώσουν λοιπόν πάλι τη λύση.

Θα πρέπει να επισημανθεί, πάντως, ότι από τα έξι πρόσωπα που έφτασαν χθες το μεσημέρι σε συμφωνία για τη στήριξη της Ελλάδας, μόνο ένα ήταν γυναίκα. Κι ήταν η λιγότερο πρόθυμη απ΄ όλους.