Ψηφιακός μαοϊσμός

Κάθε πρωί, μόλις ξυπνάμε και φυσικά πριν ανοίξουμε τον υπολογιστή μας, να στεκόμαστε μπροστά στον καθρέφτη και να λέμε: «Δεν είμαι γκάτζετ!».

Αυτή την άσκηση μας προτείνει ένας βετεράνος της Σίλικον Βάλεϊ και πρώην σύμβουλος της Μicrosoft, ο Τζάρον Λανίρ. Πιανίστας, συνθέτης της τάσης Νew Classical (μια μείξη της ασιατικής και της δυτικής μουσικής), ο 50χρονος Λανίρ είναι ο νονός του όρου «εικονική πραγματικότητα» και από τους αρχιτέκτονες του γνωστού διαδικτυακού παιχνιδιού Second Life. Τη δεκαετία του ΄90 επαινούσε με κάθε ευκαιρία τις τεράστιες δυνατότητες που δίνει το Ιnternet στους μουσικούς, τους καλλιτέχνες, τους επιστήμονες και τους μηχανικούς σε όλο τον κόσμο να μοιράζονται τους καρπούς της εργασίας τους. Σήμερα όμως έχει αναθεωρήσει τις απόψεις του.

Γύρω στην αλλαγή της χιλιετίας, γράφει ο Λανίρ στο βιβλίο του Υou are not a gadget που μόλις κυκλοφόρησε στις Ηνωμένες Πολιτείες από τις Εκδόσεις Αlfred Κnopf, κάτι άρχισε να πηγαίνει στραβά με την ψηφιακή επανάσταση. Η εισβολή στη ζωή μας προγραμμάτων όπως το Web 2.0 υποτίθεται ότι θα οδηγούσε σε μια «ανοιχτή κουλτούρα» και μια νέα ελευθερία. Η ελευθερία αυτή, όμως, αποδείχθηκε ότι προοριζόταν για τις μηχανές, όχι για τους ανθρώπους. Σε ό,τι αφορά τους τελευταίους, μάλιστα, οδήγησε στο αντίθετο αποτέλεσμα: σε μια νέα μορφή συλλογικού αυταρχισμού, ένα «μαοϊσμό του Ιnternet» που παρουσιάζει εντυπωσιακές αναλογίες με τους ολοκληρωτισμούς του 20ού αιώνα.

Όπως κάθε δικτατορία, έτσι κι ο ψηφιακός μαοϊσμός, προκειμένου να γίνει αποδεκτός, πρέπει να παρουσιαστεί ως απελευθερωτικό κίνημα. Ο υπέρτατος στόχος του είναι η λαϊκή κυριαρχία. Και βασική αρχή του, η σοφία του πλήθους. Η μάζα έχει πάντα δίκιο: η απόδειξη είναι πως όποτε χρειαζόμαστε μια πληροφορία εγκυκλοπαιδικού χαρακτήρα, ανατρέχουμε στη Wikipedia. Το ίδιο συμβαίνει με τον αλγόριθμο των ηλεκτρονικών μηχανών αναζήτησης τύπου Google: η σειρά με την οποία εμφανίζονται τα αποτελέσματα μιας αναζήτησης με μια λέξη-κλειδί ανταποκρίνεται στη δημοτικότητα των ιστοσελίδων που την περιέχουν. Και φυσικά, η «επιτυχία» ενός άρθρου σε μια εφημερίδα κρίνεται πλέον από τα «κτυπήματα» που έχει στο σάιτ...

Το δεύτερο στάδιο της υποδούλωσης είναι η διέγερση των πιο πρωτόγονων ενστίκτων της συλλογικής ψυχολογίας. Ένα ακραίο παράδειγμα αυτής της «κουλτούρας του σαδισμού»- όπως την αποκαλεί ο Λανίρ- είναι το ηλεκτρονικό κυνήγι που ξεκίνησε τα τελευταία χρόνια στην Κίνα, πρώτα εναντίον των μοιχών και στη συνέχεια εναντίον των υποστηρικτών του Θιβέτ. Και η τρίτη φάση είναι η καταστροφή της δημιουργικότητας και της διαφορετικότητας: εκεί οδηγούν σχέδια όπως το Μanhattan Ρroject της Google για την ψηφιοποίηση όλων των βιβλίων. Χρειάζεται λοιπόν ένας νέος ψηφιακός ανθρωπισμός. Και ως πρώτο βήμα, ας κάνουμε την άσκηση μπροστά στον καθρέφτη.