Ένα σκληρό επάγγελμα

Το περασμένο Σάββατο 200 δημοσιογράφοι διαδήλωσαν στη Μαδρίτη χαρακτηρίζοντας τον εαυτό τους «είδος που κινδυνεύει να εκλείψει». Αλλά η κατάσταση στην Αμερική είναι ακόμη χειρότερη.

Τα στοιχεία που έρχονται από τις Ηνωμένες Πολιτείες είναι πραγματικά εντυπωσιακά. Ο εκδοτικός όμιλος Gannett, που είναι ο μεγαλύτερος στην Αμερική και περιλαμβάνει 85 εφημερίδες (μεταξύ των οποίων την USΑ Τoday), έχασε πέρυσι 1,8 δισεκατομμύρια δολάρια. Μεγάλες και έγκυρες εφημερίδες, όπως η Νιου Γιορκ Τάιμς και η Ουάσιγκτον Ποστ, είδαν την κυκλοφορία τους να μειώνεται από 2% ώς 5% και τα έσοδά τους από τη διαφήμιση να κατρακυλάνε. Οι απολύσεις έφτασαν τις 20.000. Σύμφωνα με τον αναλυτή Άλαν Μάτερ, το 2008 ήταν για τους εκδότες εφημερίδων η χειρότερη χρονιά στην ιστορία. Ακόμη και τα διαφημιστικά έσοδα των ιστοσελίδων τους μειώθηκαν, για πρώτη φορά, κατά 3%. Ανησυχητική, όμως, είναι και η γενικότερη τάση: η κυκλοφορία των αμερικανικών εφημερίδων έχει μειωθεί από το 1992 κατά 20%.

Αυτό που διακυβεύεται δεν είναι απλώς το μέλλον του γραπτού Τύπου, αλλά το ρεπορτάζ, η ίδια η έννοια της είδησης. Ακόμη κι αν η ηλεκτρονική δημοσιογραφία αντισταθεί στην κρίση, ο χαρακτήρας της είναι παρασιτικός: σύμφωνα με έναν υπολογισμό του πρώην διευθυντή των Λος Άντζελες Τάιμς Τζέιμς Κάρολ, το 80% των ειδήσεων που εμφανίζονται στο Διαδίκτυο προέρχεται από τις εφημερίδες. Τίποτα δεν μπορεί να αντικαταστήσει την επιτόπια δημοσιογραφική έρευνα. Τίποτα δεν μπορεί να πάρει τη θέση του άρθρου που δημοσιεύτηκε την 1η Φεβρουαρίου στην πρώτη σελίδα των Νιου Γιορκ Τάιμς με θέμα τις δολοφονικές μεθόδους του προέδρου της Τσετσενίας Ραμζάν Καντίροφ: αποτελούνταν από 3.700 λέξεις, στηριζόταν σε ρεπορτάζ από τη Βιέννη, το Λονδίνο, τη Μόσχα, το Όσλο και την Τσετσενία, χρειάστηκε μήνες δουλειάς, κόστισε δεκάδες χιλιάδες δολάρια και ήταν απλώς ανεκτίμητο.

Το Ιnternet προσφέρει στους αναγνώστες αυτό που θέλουν, ενώ οι εφημερίδες τους δίνουν αυτό που χρειάζονται, παρατηρεί ο Γκάρι Καμίγια στο (ηλεκτρονικό) περιοδικό Salon. Τι πρέπει να γίνει λοιπόν για να μη φτάσουμε στο σημείο να διαλέγει κάθε καταναλωτής τις δικές του ειδήσεις- άρα και τη δική του πραγματικότητα; Πολλές ιδέες έχουν πέσει τελευταία στο τραπέζι. Η πιο ριζοσπαστική είναι να μετατραπούν οι εφημερίδες σε μη κερδοσκοπικά ιδρύματα, κάτι σαν τα πανεπιστήμια, που θα στηρίζονται σε δωρητές. Υπάρχει βέβαια ο κίνδυνος οι τελευταίοι να προσπαθούν να επηρεάζουν το περιεχόμενο των εντύπων που επιδοτούν. Αλλά μήπως και σήμερα δεν γίνεται κάτι αντίστοιχο; Πριν από 20 χρόνια, ο τότε διευθυντής της Ρεπούμπλικα Εουτζένιο Σκάλφαρι είχε δώσει τον εξής ορισμό για τους δημοσιογράφους: πρόκειται για ανθρώπους που λένε στον κόσμο αυτά που συμβαίνουν στον κόσμο. Σήμερα είναι πολύ πιο λακωνικός, και σαφώς πιο απαισιόδοξος. Η δημοσιογραφία, είπε πρόσφατα σε μια ομάδα φοιτητών στη Ρώμη, «είναι ένα σκληρό επάγγελμα». Θα χυθεί αίμα.