Λείπει ένας Παζολίνι

Ίσως ο Ίνγκο Σούλτσε να πέτυχε ό,τι και ο Φλόριαν Χένκελ Βον Ντόνερσμαρκ με τις περίφημες «Ζωές των άλλων»: να έγραψε μια σονάτα για έναν καλό άνθρωπο.

O Άνταμ είναι ράφτης, ένας άνδρας που αγαπά τις γυναίκες με τον τρόπο του Τρυφώ, κι έχει το χάρισμα να τις κάνει να νιώθουν όμορφες και ερωτικές. Ζει στην Ανατολική Γερμανία τα χρόνια του «υπαρκτού». Η Έβλιν, η αρραβωνιαστικιά του, είναι σερβιτόρα κι ένα βράδυ τον πιάνει επ΄ αυτοφώρω με μια πελάτισσά του. Ξεκινά τότε μια ιστορία φυγής και καταδίωξης, που φέρνει το ζευγάρι πρώτα στην Πράγα, στη συνέχεια στην Ουγγαρία, κι από εκεί στη Δύση. Μαζί τους φεύγουν και χιλιάδες συμπατριώτες τους, αλλά για διαφορετικούς λόγους: είναι το καλοκαίρι του 1989, τα σύνορα έχουν ανοίξει και οι Ανατολικογερμανοί ξεχύνονται στον ελεύθερο κόσμο. Αλλά η χαρά τους δεν θα κρατήσει πολύ.

Αν υπάρχει ένας Γερμανός συγγραφέας που ασχολείται κατ΄ εξοχήν με τη «μετάβαση», περισσότερο από τον Γκύντερ Γκρας, περισσότερο ίσως από οποιονδήποτε Ευρωπαίο συγγραφέα, αυτός είναι ο Ίνγκο Σούλτσε. Γεννημένος το 1962 στη Δρέσδη, έγραψε το πρώτο του μυθιστόρημα το 1995: το ονόμασε 33 στιγμές ευτυχίας και το τοποθέτησε στην Πετρούπολη, όπου είχε περάσει έξι μήνες. Ακολούθησαν οι Απλές Ιστορίες, οι Καινούριες Ζωές (όλα στα ελληνικά από τις Εκδόσεις Καστανιώτη), για να έρθει τώρα το τελευταίο του βιβλίο με τίτλο Άνταμ και Έβλιν, που οι Γερμανοί κριτικοί χαρακτήρισαν «αριστούργημα» και «ρόουντ μούβι της Γερμανίας».

«Ο μόνος τρόπος που έχω να γράφω είναι να ανακατεύω το προσωπικό και το πολιτικό», λέει ο Σούλτσε στον ανταποκριτή της Κοριέρε ντέλα Σέρα στο Βερολίνο, όπου ζει από το 1993. Από το ανακάτεμα αυτό, το αποτέλεσμα εδώ είναι μόνον απογοήτευση. Ο ράφτης διαπιστώνει ότι τα ρούχα του δεν έχουν πέραση στη Δύση και οι συμπατριώτες του ανακαλύπτουν ότι ο ελεύθερος κόσμος που τους είχαν υποσχεθεί δεν είναι και τόσο ελεύθερος. «Η πτώση του Τείχους υπήρξε μια μεγάλη χαμένη ευκαιρία», τονίζει ο συγγραφέας. «Πιστεύω πως η ομοσπονδιακή Γερμανία, πριν από το 1989, ήταν πιο δίκαιη από τη σημερινή Γερμανία. Συμμερίζομαι όλες τις απόψεις των άλλοτε διαφωνούντων, αλλά δεν καταλαβαίνω γιατί χάνουν την οξύνοιά τους όταν παρατηρούν τη Δύση. Με άλλα λόγια, πιστεύω ότι από τη σημερινή Ευρώπη λείπει ένας Παζολίνι».

Για τον Σούλτσε, οι πραγματικοί ήρωες της Ανατολικής Ευρώπης είναι εκείνοι που ζούσαν στο περιθώριο, που δεν ψήφιζαν (όπως ο Άνταμ), που δεν προσπάθησαν να φύγουν. Όπως εκείνος ο Ούγγρος ηλικιωμένος που έκαψε τη σημαία που κρατούσε στην εξέγερση του ΄56 για να μην πέσει στα χέρια της αστυνομίας. Και ο Άνταμ θα κάψει στο τέλος τις φωτογραφίες των δημιουργημάτων του, που τις είχε συγκεντρώσει η Έβλιν σε ένα άλμπουμ: θα κρατήσει μπροστά του το άλμπουμ σαν παρτιτούρα και θα κάψει τις φωτογραφίες μία-μία, χωρίς μίσος.