Κόντρα στους μεσσιανισμούς

Νομίζαμε ότι με το τελευταίο μυθιστόρημά του είχε στραφεί σε άλλες κατευθύνσεις, στον έρωτα, στην προδοσία, στη συστολή, στη σιωπή. Όμως, όχι, ο Ίαν ΜακΓιούαν είναι πιο μαχητικός από ποτέ.

Το σημείο καμπής, τόσο για κείνον όσο και για μια ολόκληρη γενιά συγγραφέων, ήταν η υπόθεση Ρούσντι. Ξαφνικά, Βρετανοί υπήκοοι κατέβαιναν στους δρόμους και έκαιγαν φωτογραφίες ενός συμπατριώτη τους. Δεν επιθυμούσαν μόνο τη φραστική του καταδίκη, τον συμβολικό του θάνατο, αυτό που ήθελαν ήταν να τον οδηγήσουν στην πυρά επειδή έγραψε ένα μυθιστόρημα που προσέβαλλε τη θρησκεία τους. Ολόκληρη η πολυπολιτιστική ουτοπία κατέρρεε, όλος ο μύθος για την ειρηνική συνύπαρξη των πολιτισμών διαλυόταν. Κάποια θρησκεία τολμούσε να διεισδύσει στην ιδιωτική σφαίρα των πολιτών, διεκδικώντας το δικαίωμα να τους υπαγορεύει τι να σκέπτονται, τι να λένε, τι βιβλία να διαβάζουν, τι τηλεοπτικές εκπομπές να βλέπουν. Κι όλα αυτά, στο όνομα της ελευθερίας της έκφρασης.

Ακολούθησε η 11η Σεπτεμβρίου, που έφερε με εκρηκτικό τρόπο στην επιφάνεια τη σχέση ανάμεσα στην πίστη και την αρετή. Μα πώς πιστέψαμε ότι αυτά τα δύο είναι αλληλένδετα; Πώς δεν καταλάβαμε νωρίτερα ότι η πίστη αποτελεί μια πνευματική διαστροφή; Πιστεύω γιατί πιστεύω, χωρίς να υπάρχει καμιά απόδειξη για την ύπαρξη του Θεού. Οι μονοθεϊστικές θρησκείες- λέει ο ΜακΓιούαν σε συνέντευξή του στο περιοδικό Λε Πουάν με αφορμή την κυκλοφορία του βιβλίου του «Στην Ακτή» στα γαλλικά- συναγωνίζονται μεταξύ τους για το ποια θα κάνει τη χειρότερη πρόβλεψη για το ανθρώπινο είδος. Κάποιος πρέπει επιτέλους να αντισταθεί σ΄ αυτό, κάποιος πρέπει να αντιτάξει στην τυφλή πίστη την επιστήμη, το επιχείρησε ο ίδιος μαζί με τον Μάρτιν Έημις, τον Κρίστοφερ Χίτσενς και τον Ρούσντι, και τους χαρακτήρισαν νεοφιλελεύθερους. Τους κατηγόρησαν ότι υποστηρίζουν τη σύγκρουση των πολιτισμών, αλλά εκείνοι με τους μεσσιανισμούς τα έβαλαν, και πρώτα απ΄ όλα με τον ισλαμισμό. Όχι με το Ισλάμ, με τον ισλαμισμό.

Θα διαγράψει λοιπόν ο συγγραφέας με μια μονοκοντυλιά όλα εκείνα τα υπέροχα πράγματα που χρωστάμε στις εκκλησίες και στο θρησκευτικό συναίσθημα, τους καθεδρικούς ναούς, τους πίνακες, την ίδια τη λογοτεχνία; Όχι βέβαια. Ποιος μας λέει, άλλωστε, ότι χρειάζεται η πίστη για να καταλάβει κανείς ένα ποίημα ή ένα τοπίο; Πού το ξέρουμε ότι όλοι εκείνοι οι άνθρωποι της εκκλησίας πίστευαν πραγματικά; Όλοι αυτοί οι Ευαγγελισμοί της Θεοτόκου, όλες οι Παρθένοι με τον Ιησού στην αγκαλιά τους, ποια πνευματική φυλακή άραγε να αντανακλούν;

Ο ΜακΓιούαν δεν αισθάνεται να τον περιορίζει καμιά φυλακή. Κι επειδή δεν είναι Θεός, άρα δεν γνωρίζει το μέλλον, αφήνει τους χαρακτήρες του να εξελίσσονται, να αγαπούν, να πεθαίνουν. Τα πιο πολλά μηνύματα, περιέργως, τα έλαβε για το τελευταίο του βιβλίο. Ένας από τους αναγνώστες μάλιστα, για να περιγράψει μια ερωτική αποτυχία, έγραψε ότι την προηγούμενη νύχτα την πέρασε στην παραλία Τσέσιλ...