Η αντίσταση της Κοινότητας

«Το μόνο που μπορεί να κάνει η Ιταλία είναι να αποτελεί ένα μεγάλο γήινο παράδεισο για όλους τους προλετάριους του κόσμου».

Όσο περισσότερο σκέφτεται ο Τόνι Νέγκρι εκείνη τη ρήση του Λένιν, τόσο τείνει να συμφωνήσει μαζί του. Η Ιταλία δεν ξέρει τι θέλει ή τι μπορεί να γίνει. Γι΄ αυτό και τα αντανακλαστικά της είναι αμυντικά. Επαναφέρει στην εξουσία τον Μπερλουσκόνι, για να την προστατεύσει από τους κακούς. Αναγορεύει σε μέγιστο εχθρό της τους Τσιγγάνους, εναντίον των οποίων αφήνει να εκδηλωθούν τα χειρότερά της ένστικτα. Ο μόνος θεσμός στον οποίο πίστευε και εξακολουθεί να πιστεύει είναι η Εκκλησία. Ο θεσμός αυτός, λέει ο Νέγκρι σε συνέντευξή του στο περιοδικό Λ΄ Εσπρέσσο, καθιστά την Ιταλία διαφορετική από όλες τις υπόλοιπες χώρες και συνιστά ένα αμετακίνητο εμπόδιο σε οποιαδήποτε πρόοδο. Η παγκόσμια κατάσταση βρίσκεται σε διαρκή κίνηση, και οι Ιταλοί παραμένουν προσκολλημένοι σε παλιούς μύθους γύρω από την ταυτότητά τους.

Ο 75χρονος φιλόσοφος, αντίθετα, προσπαθεί να παρακολουθεί την εποχή και να προσαρμόζει ανάλογα τη σκέψη του. Μετά την Αυτοκρατορία, ένα βιβλίο για την παγκοσμιοποίηση που έγινε παγκόσμιο μπεστ σέλερ, μετά το Πλήθος, που πραγματευόταν τους ανταγωνισμούς μεταξύ των κοινωνικών υποκειμένων, ολοκληρώνει τώρα (μαζί με τον Αμερικανό ακαδημαϊκό Μάικλ Χαρτ) την Κοινότητα, με την οποία και θα κλείσει αυτή η τριλογία. Η κεντρική ιδέα αυτού του βιβλίου, που θα κυκλοφορήσει το φθινόπωρο, είναι ότι η αλλαγή της εργασίας επαναφέρει στο προσκήνιο μια έννοια που ήταν της μόδας πριν από τριάντα χρόνια: τον «πολιτικό μισθό». Ο καθένας από μας, είτε απασχολείται κάπου με σταθερό ωράριο είτε είναι νοικοκυρά που κάθεται στο σπίτι για να προσέχει τα παιδιά, φοιτητής που θέλει περισσότερη επιμόρφωση ή εργαζόμενος της πληροφορικής που έχει ανάγκη από ένα δωρεάν λογισμικό, πρέπει να θεωρείται παραγωγικός και μόνο από το γεγονός ότι ζει σε μια παραγωγική κοινωνία. Και να αμείβεται αναλόγως.

Μετά τον Σπινόζα, από τον οποίο δανείστηκε την έννοια του Πλήθους, ο Νέγκρι μετακινείται τώρα στον Φουκώ και τη βιοπολιτική του, δηλαδή την περιγραφή ενός καπιταλισμού που επενεργεί όχι μόνο στη σφαίρα του πολιτικού, αλλά σε ολόκληρη τη ζωή του πληθυσμού, την υγεία, την ηθική, τη σεξουαλικότητα, τα πάντα. Απέναντι σε αυτή την κυριαρχία του κράτους, το οποίο χάνει πλέον τον ενοποιητικό του χαρακτήρα, αναπτύσσονται νέες μορφές κοινωνικής αντίστασης, που απορρέουν από την Κοινότητα. Ελπίζουμε να έχει δίκιο ο φιλόσοφος. Και να τις δούμε αυτές τις μορφές αντίστασης στη χώρα του, που με τη νέα της κυβέρνηση φαίνεται να υποκύπτει σ΄ ένα κύμα ρατσισμού και ξενοφοβίας.