Εκατό χρόνια μοναξιάς

Δεν είναι μόνο ο μεγαλύτερος εν ζωή εθνολόγος στον κόσμο. Είναι ένας φιλόσοφος, ένας ερευνητής που επηρεάστηκε από τη μουσική του Βάγκνερ, ένας ανθρωπολόγος που ονειρευόταν κάποτε να γίνει διευθυντής ορχήστρας. Ένας άνθρωπος-πρότυπο, που τον ερχόμενο Νοέμβριο γίνεται εκατό ετών.

Ύστερα από μια συνέντευξη που πήρε κάποτε από τον Κλωντ Λεβί-Στρως, όπου η πολιτική δεν ήταν κυρίαρχη χωρίς να απουσιάζει κιόλας, ο Ζαν Ντανιέλ τον ρώτησε γιατί αποφεύγει να εκφράζει τις απόψεις του. Ο ιδρυτής του στρουκτουραλισμού σκέφτηκε λίγο και απάντησε: «Όταν ήμουν νέος, την εποχή του Λαϊκού Μετώπου, ήμουν δραστήριο μέλος των επαναστατικών σοσιαλιστικών Νεολαιών. Πίστευα πως είχα ένα όραμα για τον κόσμο, ήμουν οπλισμένος με βεβαιότητες. Αργότερα, όταν συνειδητοποίησα ότι είχα κάνει λάθος, και μάλιστα τόσο ολοκληρωτικά, τόσο βαθιά, τόσο τραγικά, είπα στον εαυτό μου πως έπρεπε να βρω τη δύναμη να αποφασίσω ότι δεν είχα καμιά κλίση προς την πολιτική σκέψη και να παραιτηθώ οριστικά από αυτήν. Και αυτό έκανα».

Ο ιδρυτής του Νουβέλ Ομπζερβατέρ θυμάται και μια άλλη σπουδαία παρατήρηση του Λεβί-Στρως. Ο Φρανσουά Μιτεράν, τότε πρόεδρος της Δημοκρατίας, είχε εκφράσει τη λύπη του επειδή είχε αναφερθεί στην ύπαρξη ενός «ορίου ανοχής» σε θέματα μετανάστευσης. «Ο άνθρωπος αυτός κάνει λάθος», είχε σχολιάσει ο εθνολόγος. «Μπορώ να τον διαβεβαιώσω, εγώ που πέρασα όλη μου τη ζωή προστατεύοντας τις διαφορές, ότι το όριο ανοχής ασφαλώς και υπάρχει. Πρέπει να το εξημερώνουμε και να το υπερβαίνουμε, αλλά όχι και να το αγνοούμε. Ολόκληρη η εποχή μας συμπυκνώνεται σ΄ αυτό: χρησιμοποιώντας ως πρόσχημα ότι υπερασπιζόμαστε αξίες, αγνοούμε τα γεγονότα».

Ο Κλωντ Λεβί-Στρως προσπαθούσε να μην αγνοεί τα γεγονότα. Γι΄ αυτό και εγκατέλειψε πολύ νωρίς την ψευδαίσθηση ότι μπορεί να αλλάξει τον κόσμο. «Δεν κτίζεις ποτέ μια κοινωνία στηριζόμενος σε ένα σύστημα», έλεγε. «Μια οποιαδήποτε κοινωνία αποτελείται από το παρελθόν της, τα ήθη της και τη χρήση αυτών των ηθών: ένα σύνολο παραγόντων που δεν συμφωνούν πάντα με τη λογική, στους οποίους προσκρούουν οι θεωρητικές ιδέες». Γρήγορα κατάλαβε ότι δεν μπορούσε ούτε καν να διαφυλάξει την ποικιλότητα του κόσμου τον οποίο παρατηρούσε. «Δεν αγωνίζομαι για να διαιωνίσω αυτή την ποικιλότητα, αλλά για να σώσω τη μνήμη», δήλωνε ήδη από το 1967, όταν εκδόθηκε ο δεύτερος τόμος των Μυθολογικών. Απέναντι στη λευκή ειρήνη που έβλεπε ήδη να επιβάλλεται σε όλο τον κόσμο, ήθελε να διασώσει την εικόνα ενός χορού των Ινδιάνων Ναμπικουάρα ή τον ήχο ενός τραγουδιού του ανατολικού Πακιστάν. Η επανέκδοση επτά βιβλίων του από τη συλλογή Ρleiade, σπάνιο γεγονός για έναν συγγραφέα εν ζωή, αποτελεί ασφαλώς την αναγνώριση της συμβολής του στην εθνολογία. Όπως σημειώνει όμως ο Βενσάν Ντεμπέν, που έγραψε την εισαγωγή, η έκδοση αυτή δείχνει ακόμα πόσο μεταμορφώθηκε η λογοτεχνία από την εθνολογία, από αυτά που την περιβάλλουν και αυτά που γίνονται αλλού, σε άλλους πολιτισμούς, τόσο συχνά περιφρονημένους.