Η γνώση του πλήθους

Το φαινόμενο λέγεται «crowdsourcing». Το μοντέλο στο οποίο στηρίχθηκε είναι η ηλεκτρονική εγκυκλοπαίδεια Wikipedia. Και η κεντρική ιδέα είναι η εξής: μια ομάδα χρηστών, που επιλέγονται είτε τυχαία είτε μέσα από συγκεκριμένες ιστοσελίδες, φόρουμ και μπλογκ, απαντά σε έναν διαγωνισμό ή μια πρόταση που διατυπώνει ο crowdsourcer πάνω σε ένα συγκεκριμένο θέμα. Εκείνος συγκεντρώνει τις καλύτερες ιδέες, προσφέρει μια ανταμοιβή στους κατόχους τους και τις μεταπωλεί (πολύ ακριβότερα, φυσικά) σε ιδιώτες, επιχειρήσεις ή επενδυτές που έχουν δείξει ενδιαφέρον. Απλό, γρήγορο και κερδοφόρο.

Η ΙdeaCrossing είναι μια μικρή εταιρεία που απασχολεί δέκα άτομα και εδρεύει στο Κλίβελαντ. Ειδικότητά της είναι οι έξυπνες ιδέες, που αλιεύει από το Ιnternet αξιοποιώντας ένα δίκτυο 2.000 φοιτητών και 88 πτυχιούχων της οικονομίας. «Αποστολή μας είναι να βοηθούμε τις επιχειρήσεις να εντοπίζουν τις καλύτερες ιδέες που κυκλοφορούν», λέει ο ιδιοκτήτης της εταιρείας Έινιλ Ράτι, που υπερηφανεύεται ότι ανάμεσα στους πελάτες του συγκαταλέγονται κολοσσοί όπως η Αmerican Εxpress, η Ηarley Davidson και η Daimler Βenz. Η ανταμοιβή για μια καλή ιδέα μπορεί να είναι μια δουλειά ή ένα χρηματικό ποσό. Ο 57χρονος Εντ Μέλκαρεκ, για παράδειγμα, κέρδισε 25.000 δολάρια βοηθώντας μέσα από ένα τέτοιο σχήμα την Colgate να σχεδιάσει μια νέα οδοντόκρεμα.

«Βλέπουμε να γεννιέται ένα νέο είδος ανταγωνισμού: η ΄΄ειδικευμένη΄΄ γνώση του πλήθους εναντίον της γνώσης του ειδικού και του επαγγελματία», λέει στη Λιμπερασιόν ο Καρίμ Λακάνι, καθηγητής στο Χάρβαρντ, που έχει μελετήσει το φαινόμενο. Δεδομένου ότι το Διαδίκτυο χρησιμοποιείται σήμερα από ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους, αντιλαμβάνεται κανείς ότι το φαινόμενο αυτό εξελίσσεται σε μια πραγματική αγορά, που θα μπορούσε να ανταγωνιστεί την παραδοσιακή οικονομία. Αυτοδίδακτοι, φοιτητές που δυσκολεύονται να βρουν δουλειά ή συνταξιούχοι με οικονομική ανάγκη έχουν τη δυνατότητα να παίξουν σε ένα παγκόσμιο παιχνίδι γνώσεων. «Η ελεύθερη ανταλλαγή των ιδεών θα είναι η μεγάλη ιδέα του αιώνα», τονίζει ο Ντένις Ετιγκχόφερ, συγγραφέας του βιβλίου Νetbrain.

Η λέξη «ελεύθερη», βέβαια, σηκώνει πολλή συζήτηση. Το crowdsourcing θα μπορούσε ακριβέστερα να χαρακτηριστεί ένα παζάρι ιδεών, όπου οι σχέσεις εκμετάλλευσης δεν λείπουν: η πώληση μιας ιδέας συνοδεύεται από την έγγραφη και ρητή παραίτηση από οποιοδήποτε δικαίωμα πνευματικής ιδιοκτησίας. Ένας επιπλέον κίνδυνος είναι η προσωπική δημιουργικότητα να πνιγεί στον ωκεανό των «τάσεων» και των συλλογικών γούστων. Πολλοί έχουν βαφτίσει έτσι το φαινόμενο madsourcing ή stupidsourcing και καταγγέλλουν μια νέα μορφή δουλείας, χειρότερη από την προηγούμενη, αφού εδώ οι δούλοι κάνουν εθελοντικά μικροδουλειές βοηθώντας κάποιους επιτήδειους να πλουτίσουν. Αλλά η «κουλτούρα της συνεισφοράς» εξαπλώνεται ταχύτατα. Κι όπως λέει ένας Γάλλος φιλόσοφος, το χειρότερο απ΄ όλα είναι να παρατηρείς αυτά τα φαινόμενα όπως οι αγελάδες βλέπουν τα τρένα να περνούν.