Η συνταξιοδότηση ενός συγγραφέα

Μπορεί να έχει κανείς όσες επιφυλάξεις θέλει για τον Πέτερ Χάντκε και τη στάση που κράτησε απέναντι στον Μιλόσεβιτς. Πρέπει να του αναγνωριστεί, όμως, ότι η απόφασή του να σταματήσει να γράφει χαρακτηρίζεται από μια σπάνια εντιμότητα.

Η συνέντευξη θα δημοσιευθεί τον ερχόμενο μήνα στο γερμανόφωνο περιοδικό Cicero. Και εκεί, ο Αυστριακός συγγραφέας φέρεται να δηλώνει πως ύστερα από 40 χρόνια πλούσιας λογοτεχνικής δραστηριότητας, ήλθε πια ο καιρός να σταματήσει. Ίσως να μην το εννοεί. Όπως γράφει ο Πιερ Ασουλίν στο blog του (passouline. blog. lemonde.fr), και ο Ανρί Καρτιέ-Μπρεσόν είχε δηλώσει ότι εγκαταλείπει τη φωτογραφία για το σχέδιο, χωρίς αυτό να τον εμποδίσει να τραβά φωτογραφίες μέχρι το τέλος της ζωής του. Ίσως ο Χάντκε να είχε απλώς μια κρίση μελαγχολίας και αργότερα να αλλάξει γνώμη, άλλωστε δεν είναι παρά 65 ετών. Σε κάθε περίπτωση, δεν είναι συνηθισμένο να ομολογεί ένας συγγραφέας (και μάλιστα γνωστός) ότι στέρεψε. Οι περισσότεροι εξακολουθούν να ταλαιπωρούν τους αναγνώστες μέχρι τα βαθιά γεράματα.

Ακόμη εντυπωσιακότερη όμως είναι η είδηση ότι ο συγγραφέας αποφάσισε να πουλήσει όλα τα χειρόγραφα, τις σημειώσεις και τα αρχεία του στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Αυστρίας έναντι 500.000 ευρώ. «Δεχθήκαμε την πρόταση του συγγραφέα για να τον βοηθήσουμε», αναφέρεται σε μια μάλλον μικρόψυχη ανακοίνωση της Βιβλιοθήκης, αν μάλιστα ληφθεί υπόψη ότι ο Χάντκε μπορεί να μη μένει στην Αυστρία, αλλά εκφράζεται πάντοτε με τρυφερά λόγια για τους συμπατριώτες του. Άλλωστε, το υλικό που αγοράστηκε είναι πλούσιο, περιλαμβάνει χιλιάδες επιστολές, προσωπικά ημερολόγια, ακόμη και ανέκδοτα κείμενα. Τέλος, η Βιβλιοθήκηόπως και ο συγγραφέας- γλίτωσε την προμήθεια που σε άλλες περιπτώσεις εισπράττουν οι επιτήδειοι μεσάζοντες.

Πράγματι, όπως γράφει πάντα ο Ασουλίν, η αγοραπωλησία χειρογράφων μεγάλων συγγραφέων είναι στην Αμερική επάγγελμα, ιδιαίτερα μάλιστα προσοδοφόρο. Ο πιο γνωστός μεσάζων είναι ένας έμπορος σπάνιων βιβλίων από το Μανχάταν, ο Γκλεν Χόροβιτς, που εισπράττει προμήθεια 10% έως 20%. Από τα χέρια του έχουν περάσει χειρόγραφα του Κουρτ Βόνεγκατ και της Ναντίν Γκόρντιμερ, αλλά η μεγαλύτερη δουλειά που έκανε ήταν η πώληση των αρχείων του Βλαντίμιρ Ναμπόκοφ στη Δημόσια Βιβλιοθήκη της Νέας Υόρκης αντί ενός εκατομμυρίου δολαρίων (σε τιμές του 1992). Δύο χρόνια αργότερα, το Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ πλήρωσε το ίδιο ποσό για να αγοράσει τα χειρόγραφα του Άλλεν Γκίνσμπεργκ.

Αν τα ποσά αυτά ακούγονται μυθικά, αρκεί να δει κανείς με τι αντάλλαγμα εγκατέλειψε ο Τομ Γουλφ τον παραδοσιακό του εκδότη (Farrar, Strauss & Giroux) για έναν ανταγωνιστή (Little, Βrown): προκαταβολή 7 εκατομμυρίων δολαρίων για το επόμενο βιβλίο του (Βack to blood), παρ΄ ότι το προηγούμενο (Είμαι η Σαρλότ Σίμονς) είχε τυπωθεί «για αρχή» σε 800.000 αντίτυπα και πούλησε λιγότερα από 300.000. Δηλαδή αν οι πωλήσεις έφταναν ή ξεπερνούσαν τη νόρμα, πόσο θα πήγαινε η προκαταβολή;